‘Goede communicatie begint bij semantiek’

De uitwisseling van informatie is een cruciaal onderdeel binnen en tussen overheden. Maar hoe zorg je dat mensen en systemen ook in een tijd van digitalisering elkaar nog begrijpen? Tjeerd Schoemaker, Enterprise Data & Informatie Architect, ontwikkelde een op semantiek gebaseerd informatiemodel voor de politie. En roept andere organisaties op om deze aanpak over te nemen.

'De verdachte vluchtte weg in een rode polo' Klinkt duidelijk toch? Of, nou ja. Waar dacht jij eigenlijk aan, bij het woord ‘polo’? Aan het compacte Volkswagenmodel, of aan dat kledingstuk met een kraag?

‘Wat bedoelen we? Hebben we het over hetzelfde als onze collega, of de partner met wie de politie gegevens uitwisselt?’ Voor Tjeerd Schoemaker, Enterprise Data Architect bij de Politie, vormen die vragen de basis van zijn werk. ’80 procent van mijn tijd besteed ik aan het zorgen dat mensen en systemen elkaar goed begrijpen. Aan interoperabiliteit dus.’

Informatie uitwisselen

Wanneer mensen onderling informatie uitwisselen, gaat dat doorgaans wel goed. ‘Mensen hebben het vermogen om elkaar snel te begrijpen, zeker als je in hetzelfde domein werkt’, vertelt Tjeerd. ‘Voor systemen is dat anders. In een wereld waar steeds meer gegevens geautomatiseerd worden verwerkt, moeten we zorgen dat de betekenis van woorden expliciet en formeel wordt vastgelegd. Zodat een medewerker bij de politie die de melding van zijn collega in een systeem leest, direct weet dat er met de polo een voertuig wordt bedoeld.’

Politiemensen kunnen hun werk nu eenmaal niet doen als ze niet voorzien worden van de goede informatie. Als een medewerker gegevens registreert die relevant zijn voor een collega, én die collega mag het zien, dan zou je willen dat die gegevens in de juiste context ook zichtbaar worden. Applicatiegrenzen vormen hierbij nu nog een struikelblok. De wens is dat zulke gegevens ook ‘los’ van applicaties betekenis hebben en gebruikt kunnen worden.

Semantisch Model Politie

De oplossing begint met semantiek. Met een overeenstemming over de betekenis van woorden. Tjeerd: ‘Het telkens weer inloggen en zoeken met applicatie-specifieke codes, namen of begrippen moet tot het verleden gaan behoren. Wat je aan begrippen geleerd krijgt op de Politie Academie en de begrippen die gebruikt worden bij het uitleggen van de wet, ze moeten naadloos aansluiten op wat je nodig hebt om de informatievoorziening te kunnen gebruiken. Dat versimpelt en versnelt het werk.

Om dat voor elkaar te krijgen zijn Tjeerd en zijn collega’s gestart met het Semantisch Model Politie (SMP): het woordenboek voor de vaktaal van de Politie. Daarin staat bijvoorbeeld wat een ‘diefstal’ is: dat het een ‘delict’ is, welke wetsartikelen daarbij van toepassing zijn, wat je er in een proces verbaal allemaal over moet of mag registreren en tot welke goedsoorten de gestolen goederen kunnen behoren. Kortom, alle (politie specifieke) termen die je gebruikt om gegevens te registreren of informatie op te vragen, worden erin opgenomen. ‘Dit is niet alleen prettig voor de agenten op straat. Ook analisten, en software-engineers zijn gebaat bij eenduidige terminologie.’

Vreselijk onderschat

Bij de bouw van het SMP maakte de politie gebruik van het Metamodel Informatie Modellen (MIM). Een standaard, bedoeld als gemeenschappelijk vertrekpunt voor overheidsorganisaties bij het maken van informatiemodellen. ‘Het MIM wordt vreselijk onderschat’, meent hij. ‘Zoals dit hele vakgebied onderschat wordt, ook bij de politie. Maar wij zijn tenminste al bewust onbekwaam.’

En dat is een stap in de goede richting, wil hij maar zeggen. Bij veel organisaties waar Tjeerd een kijkje in de keuken krijgt, wordt het belang van semantiek en interoperabiliteit nog veel lager ingeschat. ‘Ook bij de politie ligt nu nog de nadruk op het bouwen en beheren van computersystemen, niet bij de manier waarop deze systemen onderling gegevens uitwisselen. Maar onze chef onderkent dit probleem en probeert er iets aan te doen.’

3 jaar leergeld

Tjeerd roept andere overheden op om gebruik te maken van de beschikbare informatie. Van het MIM bijvoorbeeld. En van de inspanningen die de politie op dit vlak heeft gedaan. ‘We hebben 3 jaar lang leergeld betaald. We weten hoe we het moeten doen. Beheersen de tooling en de techniek. Neem het vooral van ons over. Ik zeg niet dat ons model perfect is, maar we hebben het nu wel aan de gang.’

Het probleem dat hij hierbij ziet, is dat veel organisaties vooral naar hun eigen unieke eigenschappen kijken, in plaats van de overeenkomsten, en het daarom zelf denken te moeten doen. ‘Terwijl het voor zo’n model veel belangrijker is om naar de onderdelen te kijken die wél overlappen’, zegt Tjeerd.

Cultuurverandering

‘Forum Standaardisatie mag wat mij betreft een prominentere rol gaan spelen binnen dit onderwerp. Door de verschillende partijen samen te brengen en een cultuurverandering na te jagen. En de community te stimuleren om te komen tot een soort marktplaats waar we kennismodellen met elkaar kunnen delen. Zodat we niet allemaal met hetzelfde bezig zijn. We moeten dit samen doen. Want we hebben elkaar nodig als we informatie willen uitwisselen.’