Standaardisatie, wat moet ik doen?

Content

Open standaarden helpen de overheid om begrijpelijk, toegankelijk en betrouwbaar, veilig digitaal te communiceren, zowel met burgers en bedrijven als onderling. Ze scheppen eveneens een goed klimaat voor innovatie, marktwerking en leveranciersonafhankelijkheid. Maar wat betekenen open standaarden voor uw rol? U leest het op deze pagina

Deze tool helpt u een standaard te kiezen.

Introductie

In de Instructie rijksdienst bij aanschaf van ICT-diensten of ICT-producten staat een verplichting tot het gebruik van open standaarden van de 'Pas toe of leg uit'-lijst. Dit geldt voor alle aanschaf en (her)inrichting van ICT met een aanschafwaarde van € 50.000 of meer bij de overheid.

Ook gemeenten, provincies, uitvoeringsorganisaties en waterschappen zijn hieraan gebonden. Zij hebben de verplichting op zichzelf van toepassing verklaard. Van oudsher via vertegenwoordiging in het College Standaardisatie, vervolgens via besluitvorming van het Nationaal Beraad (tot 2018) en meest recent in het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid (OBDO), die de afspraken uit het verleden overneemt en heeft verlengd.

Voor niet-overheidsorganisaties geldt de hele 'Pas toe of leg uit'-lijst als een aanbeveling.

Sommige open standaarden hebben een zwaardere status dan 'Pas toe of leg uit'. Zie daarvoor de streefbeeldafspraken en wettelijke verplichtingen.

""
Beslisboom Open Standaarden

Bestuurder / directielid / jurist / beleidsmedewerker

U kunt afwijken van het gebruik van een 'Pas toe of leg uit'-standaard, maar dat mag alleen met een zwaarwegende reden die u uitlegt in het jaarverslag van de opdrachtgever.

Betrek daarnaast in uw beleid de hier bovenvermelde verschillende verplichtingen en afspraken. Vijf keer per jaar beslist het Forum over deze standaarden. En dit is terug te lezen in de vergaderstukken van het Forum Standaardisatie die openbaar zijn voor raadpleging.

Inkoper

ICT aanschaffen kan gaan via inbesteden, maar vaak wordt hiervoor een aanbestedingstraject gestart. Als inkoper bent u verantwoordelijk voor het correct laten verlopen van het inkoopproces en het informeren van uw opdrachtgever over de rechten en plichten die hierbij horen. Het informeren van uw opdrachtgever over de 'Pas toe of leg uit'-verplichting is hier een onderdeel van. Als bij de aanbesteding relevante open standaarden van de 'Pas toe of leg uit'-lijst van het Forum Standaardisatie zijn uitgevraagd maar geen enkele leverancier aanbiedt, kan hiervan afgeweken worden. Alleen zwaarwegende reden die kenbaar gemaakt wordt in het jaarverslag van de opdrachtgever mag men afwijken van de regel. Inkopers voorzien dan de organisatie van de volledige onderbouwing.

Hoe weet ik welke standaarden ik moet vragen?

Raadpleeg handreiking: open standaarden bij aanschaf ICT. In deze handreiking vindt u de meest relevante standaarden van de 'Pas toe of leg uit'-lijst in aanbestedingen gerelateerd aan CPV codes (Common Procurement Vocabulary). Een overzicht van veel voorkomende soorten ICT-aanschaf en voorbeeldbestekteksten. Deze CPV-codes zijn ook terug te vinden op het online marktplein voor aanbestedingen van de Nederlandse overheid TenderNed.

Met het hulpmiddel Beslisboom Open Standaarden kunt u snel bepalen welke standaarden van toepassing zijn voor uw project. Er zijn ook bestekteksten her te gebruiken.

Wat gebeurt er als niet om de relevante open standaarden wordt gevraagd?

Ieder jaar worden aanbestedingen onderzocht in de Monitor Open Standaarden inclusief praktijkvoorbeelden. Deze aanbestedingen worden gepubliceerd. Vanaf 2019 ontvangen betrokkenen hierover bericht. Zodra de aanbesteding in beeld is om onderzocht te worden, zodra de aanbesteding daadwerkelijk onderzocht wordt en zodra de aanbesteding beoordeeld is. Bent u betrokken bij een aanbesteding waarbij niet correct gevraagd is om de relevante open standaarden? Dan zal uw onderbouwing door uw opdrachtgever gebruikt worden als geldige opgave van reden in het jaarverslag om uiteindelijk wel te voldoen aan de verplichting.

ICT-architect

Het gebruik van open standaarden voor ICT brengt veel nuttige effecten met zich mee. Gebruik ze daarom in de ontwerpen die u maakt of aanpast voor websites en applicaties. De architect is (mede)verantwoordelijk voor het toepassen van open standaarden in de organisatie. U maakt namelijk de keuze welke standaarden van de lijst relevant zijn.

Welke standaarden zijn relevant of verplicht?

Welke standaarden verplicht of wenselijk zijn hangt af van uw project. Naast hulpmiddelen als beslisboom en handreiking, zijn de standaarden ook opgenomen in NORA (De Nederlandse Overheid Referentie Architectuur) zijn de van de lijst. NORA bevat principes, beschrijvingen, modellen en standaarden voor het ontwerp en de inrichting van de elektronische overheid.

Projectleider/-medewerker

Bent u betrokken bij een project dat gaat over de (her)inrichting van overheids-ICT? Door gebruik van open standaarden verhoogt u de kwaliteit van ICT. In het multidisciplinaire team waarvan u deel uitmaakt zijn open standaarden belangrijk in een vroegtijdig stadium mee te nemen in uw project. Welke dit zijn, ondersteunt de Beslisboom Open Standaarden en de handreiking: open standaarden bij aanschaf ICT in de beantwoording. Wordt in uw project een aanbesteding gedaan of gaat het over het beheer van een al bestaande overheidsvoorziening, dan kan uw project onderwerp zijn van onderzoek. Jaarlijks toetst het Forum Standaardisatie het gebruik van open standaarden in de Monitor Open Standaarden en ieder half jaar worden de internet en beveiligingsstandaarden getoetst.

Leverancier

Als ICT-leverancier komt u de 'Pas toe of leg uit'-standaarden in aanbestedingen van overheidsorganisaties vaak als eis tegen. Het is daarom verstandig om ervoor te zorgen dat uw ICT-product of -dienst volgens de relevante open standaarden werkt.

Andersom is de overheid afhankelijk van leveranciers voor het halen van de doelstellingen van interoperabiliteit in het algemeen en het realiseren van de Generieke Digitale Infrastructuur in het bijzonder. Dit werkt alleen als er voldoende leveranciers zijn die deze standaarden toepassen in hun producten en diensten.

Of uw ICT-dienst of ICT-product voldoet aan de relevante open standaarden van de 'Pas toe of leg uit'-lijst? Check dit met de Beslisboom Open Standaarden en de handreiking: open standaarden bij aanschaf ICT.

Websites en e-mailadressen kunt u testen op www.internet.nl.

Wilt u zich profileren op uw website als een leverancier die open standaarden aanbiedt? Dit kan door het leveranciersmanifest te ondertekenen en op uw website te publiceren.

Heeft u een klacht over een overheidsorganisatie die volgens u niet vraagt om open standaarden waar dat wel moet? Forum Standaardisatie verneemt graag uw verhaal en verkent met u de mogelijkheden.

Contact

Heeft u nog vragen, wilt u advies op maat of een workshop neem dan contact met ons op.

Zie ook: