Verzamelnotitie - ter kennisname 12 februari 2025
Content
Vergadering: Forum Standaardisatie, 12 februari 2025
Documentnummer: FS-20250212.01tkn
Aan: Forum Standaardisatie
Van: Bureau Forum Standaardisatie
Bijlagen: -
Rechten: CC0 publieke domeinverklaring
Samenvatting - ter kennisname
2. Staatssecretaris, Tweede Kamer, MIDO, OBDO en Forum Standaardisatie
- Verslagen gremia MIDO
- Twee bijeenkomsten Digitale weerbaarheid en digitale autonomie en de overheid
4. Lijsten
- Betere gegevensuitwisseling (voortgang lopende procedures)
- Veiliger internet (voortgang lopende procedures)
5. Adoptie
- Monitor Open Standaarden 2024
- Internet en beveiliging
- Openbaar en toegankelijk
- API (voor betere, snellere gegevensuitwisseling)
- Semantiek
6. Voortgang en communicatie
- Internationaal
- Expertsessie Keurmerk waardengedreven digitaliseren
- Startup in Residence Intergov challenge: energieverbruik overheidssoftware
- Forum Standaardisatie stopt met X/Twitter
- Mogelijke onderwerpen en presentaties voor volgende overleggen
- Overzicht columns en podcasts Larissa Zegveld in iBestuur
Ter kennisname
2. Staatssecretaris, Tweede Kamer, MIDO, OBDO en Forum Standaardisatie
A. Verslagen gremia MIDO
Overheden en private dienstverleners met een publieke taak werken sinds 2022 in het Meerjarenprogramma Infrastructuur Digitale Overheid (MIDO) als 1 overheid samen om de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) te beheren. Alle vergaderstukken en documenten over de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) worden nu openbaar gepubliceerd op de pDGI-deelsite op Pleio. Het gaat om o.a. om de verslagen van de Programmaraad GDI (pGDI), van de programmeringstafels Toegang, Interactie, Infrastructuur en Gegevensuitwisseling, en van de Architectuurraad.
B. Twee bijeenkomsten Digitale weerbaarheid en digitale autonomie en de overheid
Het Forum Standaardisatie is op uitnodiging betrokken om bij te dragen aan de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) van de staatssecretaris op de onderwerpen Digitale weerbaarheid en digitale autonomie. Het gaat om onderstaande twee bijeenkomsten.
Werksessie ‘Digitale weerbaarheid en digitale autonomie en de overheid’
Het Bureau Forum Standaardisatie (BFS) heeft op uitnodiging van Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (minBZK) deelgenomen aan de werksessie ‘Digitale weerbaarheid en digitale autonomie en de overheid’ voor de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS), op 17 januari 2025. Het doel van de werksessie was tweeledig, namelijk om de concept-visie voor de NDS op digitale weerbaarheid en digitale autonomie te toetsen en aan te scherpen, en om de realisatie van de doelen digitale weerbaarheid en digitale autonomie te bespreken. Uitkomsten van deze interactieve sessie worden nader verwerkt in de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS). Deelnemers aan de sessie waren een brede vertegenwoordiging uit de verschillende overheidslagen.
Bijeenkomst digitale autonomie en soevereiniteit van de overheid
Daarnaast neemt het Forum Standaardisatie deel aan ‘Bijeenkomst digitale autonomie en soevereiniteit van de overheid’ op 13 februari, op uitnodiging van Art de Blaauw (directeur CIO Rijk). De digitalisering van de overheid vraagt om structurele versterking van digitale autonomie en soevereiniteit. Het waarborgen van kritieke processen, publieke waarden en onafhankelijkheid in het digitale domein is van essentieel belang. Op deze exclusieve bijeenkomst deelt een selecte groep van 60 vertegenwoordigers van overheid, wetenschap en industrie samen inzichten en definieert concrete stappen. Het gaat om randvoorwaarden, kansen en uitdagingen om digitale autonomie structureel te verankeren in de digitalisering van de overheid. Het doel is om te komen tot een gedeelde visie en aanpak, ter ondersteuning van de NDS en de realisatie van de ambities voor 2025 en daarna.
4. Lijsten
A. Betere gegevensuitwisseling (voortgang lopende procedures)
Tweedimensionale ontwerptekeningen NLCS
Forum Standaardisatie toetst of de nieuwe versie van de Nederlandse CAD Standaard (NLCS), versie 5.0, geschikt is voor opname op de ‘Pas toe of leg uit’-lijst. NLCS zorgt voor meer eenheid in tweedimensionale ontwerptekeningen (bouwen en wonen). Daarnaast wordt getoetst of de beheerorganisatie digiGO in aanmerking komt voor het predicaat ‘uitstekend beheer’.
De expertbijeenkomst heeft plaatsgevonden op dinsdag 17 september 2024 met een vervolg op 13 november 2024. Na het opstellen van het expertadvies en het plaatsvinden van de internetconsultatie volgt naar verwachting agendering in een vergadering van het Forum Standaardisatie in de eerste helft van 2025.
Nieuwe versie NLGov REST API Design Rules
Forum Standaardisatie toetst of de nieuwe versie van NLGov REST API Design Rules, versie 2.0, geschikt is voor opname op de ‘Pas toe of leg uit’-lijst, waarvan versie 1.0 thans op deze lijst staat. De standaard REST-API Design Rules geeft een verzameling basisregels voor structuur en naamgeving waarmee de overheid op een uniforme en eenduidige manier REST-API's aanbiedt. Dit maakt het voor ontwikkelaars gemakkelijker om betrouwbare applicaties met te ontwikkelen met API's van de overheid. NLGov REST API Design Rules is het Nederlandse profiel op deze standaard en is in beheer bij Logius.
Na het opstellen van het expertadvies en het plaatsvinden van de internetconsultatie volgt naar verwachting agendering van het Forumadvies in een vergadering van het Forum Standaardisatie in de eerste helft van 2025.
TOOI
Forum Standaardisatie toetst of de standaard Thesauri en Ontologieën voor Overheidsinformatie (TOOI), versie 1.3.4, geschikt is voor opname op de ‘Pas toe of leg uit’-lijst. TOOI 1.3.4 is een kennismodel voor het definiëren van een gemeenschappelijke taal waarmee data en metadata uitgedrukt kunnen worden. Hierdoor wordt overheidsinformatie beter vindbaar, toegankelijk, interoperabel en herbruikbaar.
TOOI en de standaard MDTO zijn parallel aangemeld bij het Forum op verzoek van Bureau Forum Standaardisatie (BFS) om mogelijke overlap van MDTO en TOOI in het functioneel toepassingsgebied zo vroeg mogelijk gedurende de vervolgprocedure inzichtelijk te hebben.
Na het opstellen van het expertadvies en het plaatsvinden van de internetconsultatie volgt naar verwachting agendering van het Forumadvies in een vergadering van het Forum Standaardisatie in het najaar van 2025.
MDTO
Forum Standaardisatie toetst of de standaard Metagegevens voor duurzaam toegankelijke overheidsinformatie (MDTO) geschikt is voor opname op de ‘Pas toe of leg uit’-lijst. MDTO is een standaard voor het vastleggen en uitwisselen van eenduidige metagegevens. Hierdoor wordt het mogelijk overheidsinformatie duurzaam toegankelijk te houden.
MDTO en de standaard TOOI zijn parallel aangemeld bij het Forum op verzoek van Bureau Forum Standaardisatie (BFS) om mogelijke overlap van MDTO en TOOI in het functioneel toepassingsgebied zo vroeg mogelijk gedurende de vervolgprocedure inzichtelijk te hebben.
Na het opstellen van het expertadvies en het plaatsvinden van de internetconsultatie volgt naar verwachting agendering van het Forumadvies in een vergadering van het Forum Standaardisatie in het najaar van 2025.
B. Veiliger internet (voortgang lopende procedures)
Automatiseren van uitgifte van certificaten ACME
Forum Standaardisatie toetst of Automatic Certificate Management Environment (ACME) (automatiseren van uitgifte van certificaten) geschikt is voor opname op de ‘Pas toe of leg uit’-lijst. Een uitgebreid expertonderzoek is aangewezen om de standaard te toetsen aan de criteria voor opname op de lijst open standaarden. Onderdeel van dit expertonderzoek is om te onderzoeken om de standaard te verplichten aan de overheid (via ‘Pas toe of leg uit’-verplichting) of aan te bevelen aan de overheid.
De expertbijeenkomst heeft plaatsgevonden op vrijdag 15 november. Na het opstellen van het expertadvies en het plaatsvinden van de internetconsultatie volgt naar verwachting agendering in een vergadering van het Forum Standaardisatie in de eerste helft van 2025.
Notificeren over gebeurtenissen NL GOV profile for Cloudevents
Forum Standaardisatie toetst of NL GOV profile for Cloudevents (Cloudevents) (notificeren over gebeurtenissen) geschikt is voor opname op de ‘Pas toe of leg uit’-lijst. Een uitgebreid expertonderzoek is aangewezen om de standaard te toetsen aan de criteria voor opname op de lijst open standaarden. Onderdeel van dit expertonderzoek is om te onderzoeken om de standaard te verplichten aan de overheid (via ‘Pas toe of leg uit’-verplichting) of aan te bevelen aan de overheid. Thans wordt een expertbijeenkomst gepland. Na het opstellen van het expertadvies en het plaatsvinden van de internetconsultatie volgt naar verwachting agendering in een vergadering van het Forum Standaardisatie in de eerste helft of het najaar van 2025.
5. Adoptie
A. Monitor Open Standaarden 2024
Publicatie en open spreekuur
De Monitor Open Standaarden 2024 is klaar en staat ook dit jaar weer prachtig grafisch vormgegeven op de website van Forum Standaardisatie.
Op donderdag 6 februari 2025 om 14.00 uur organiseert Bureau Forum Standaardisatie een open spreekuur om de resultaten en het onderzoek nader toe te lichten.
Deelname kan via deze link: https://meetme.bit.nl/open-spreekuur-forum-standaardisatie
Koekenactie
Ieder jaar blijkt uit de Monitor Open Standaarden dat er organisaties zijn die het voorbeeldig doen. Deze organisaties laten in hun onderzochte aanbesteding zien dat ze op een uitstekende manier aandacht besteden aan open standaarden. Niet alleen hebben ze (bijna) alle relevante standaarden scherp in beeld, ze vragen hier ook specifiek om in hun programma van eisen. Ze laten zo zien dat het wel degelijk mogelijk is om goed aan het beleid te voldoen.
Sinds 2019 publiceert Forum Standaardisatie een lijst van deze uitstekende praktijkvoorbeelden. Vanaf half december 2025 krijgen de best scorende aanbestedingen van 2023 en 2024 hier koek voor opgestuurd, waaronder de Provincie Noord-Holland (zie foto).
Meer informatie over deze actie is te vinden in het nieuwsbericht “Overheidsorganisaties in het zonnetje: uitblinkers in het toepassen van open standaarden”.
Meer over de best scorende aanbestedingen:
- De best scorende organisaties en hun aanbestedingen 2024
- De best scorende organisaties van 2023 en hun aanbestedingen
Tournee langs de provincies
Om de bekendheid van het Forum Standaardisatie en open standaarden te vergroten zijn Désirée Castillo Gosker (BFS) en Anton Grotendorst (Forumlid en IPO) gestart met een tournee langs de Provincies. Eind 2024 waren zij op bezoek bij de provincie Overijssel, in het kader van de koekenactie bij de provincie Noord Holland. In januari was de provincie Drenthe aan de beurt. In februari en maart 2025 staan de provincie Utrecht en Zuid Holland in de planning.
B. Internet en beveiliging
Meting Informatieveiligheidstandaarden
- Nieuwsbericht “Internetveiligheid bij de overheid: Forum Standaardisatie roept op tot snelle actie”
- Volledige rapportage Meting Informatieveiligheidstandaarden medio 2024 incl. IPv6
- Bijlage Informatieveiligheidstandaarden medio 2024: individuele resultaten per domeinnaam
Aandacht in media
Nieuwsberichten rondom Meting Informatieveiligheidstandaarden medio 2024:
- Internetveiligheid bij de overheid: Forum Standaardisatie roept op tot snelle actie | Forum Standaardisatie (2024-12-19)
- Helft overheidsdomeinen voldoet niet aan afgesproken veiligheidsstandaarden - Security.NL (2024-12-19)
- Helft van overheidsdomeinen voldoet niet aan wettelijke beveiligingsstandaarden - Computer - Nieuws - Tweakers (2024-12-20)
- Helft van overheidssites voldoet niet aan beveiligingseisen | Tweakers | NU.nl (2024-12-20)
- Helft overheidsdomeinen voldoet niet aan cruciale veiligheidsstandaarden / Cybercrime / Menu Onderwijs & Ontwikkeling | CyberCrimelnfo.nl | De bibliotheek van Cybercrime en Darkweb (2024-12-20)
Verslag Internet Governance Forum (IGF) in Ryiad 2024
Van 15 tot en met 19 december 2024 vond het Internet Governance Forum (IGF) in Riyadh plaats. IGF is een congres dat wordt georganiseerd vanuit de Verenigde Naties op 8 thema’s waaronder Cybersecurity, Cybercrime en Online Safety. Een hybride conferentie meer dan 175 landen vertegenwoordigd. De Nederlandse delegatie was fysiek aanwezig en bestond uit medewerkers vanuit o.a. het Ministerie van Economische zaken (EZ), ECP, SIDN (fieldlab), Ministerie van Buitenlandse Zaken, Amnesty International en Bureau Forum Standaardisatie.
In de sessie How to procure internet websites and IOT secure and sustaible bracht meer dan 50 deelnemers samen om te bespreken hoe ICT aan te schaffen die in lijn is met moderne internet(veiligheids)standaarden en duurzaamheidsdoelen. Met belangrijkste inzichten als:
- Landen moeten samenwerken om kritische vraag naar moderne internetstandaarden op te bouwen, wat de adoptie door grote digitale leveranciers stimuleert.
- Aanbestedingsprocessen vereisen betere integratie van veiligheids- en duurzaamheidseisen, ondersteund door duidelijke kaders en richtlijnen.
- Organisaties hebben meer kennis en inzicht nodig in moderne internetstandaarden om effectieve aankoopbeslissingen te nemen.
Deze zijn gedeeld in Social Media. De community hoopt nieuwe landen als Armenië, Bangladesh, Libië, Saoedi Arabië en USA te verwelkomen naast de huidige contacten uit Brazilië, Frankrijk, Japan en Singapore.
In de sessie met International Chamber of Commerce (ICC) in ‘Aligning Strategies, protecting critical infrastructure’ en in een podcast is het Nederlandse beleid ten aanzien moderne internet(veiligheids)standaarden met de tool internet.nl ook gepositioneerd.
Nieuwe release: RPKI-test weegt mee in Internet.nl-score
Vanaf 28 januari 2024 wordt het RPKI-testresultaat meegenomen in de totale Internet.nl-testscore. Dit betekent dat domeinnamen die niet slagen voor de RPKI-test niet langer een 100%-score kunnen behalen. Bovendien zal het resultaat van de RPKI-test voor deze domeinen een icoon met een rood kruis tonen.
Resource Public Key Infrastructure (RPKI) is een techniek die bedoeld is om bepaalde routelekken en -hijacks te voorkomen. Het gaat om gevallen waarbij internetverkeer wordt omgeleid naar de systemen van een ongeautoriseerd netwerk.
Het RPKI-gebruik in de .nl-zone is gegroeid van ongeveer 68% in augustus 2022 naar 88% in januari 2025. De laatste meting "Toepassing van internetstandaarden voor websites van bedrijven, 2023" van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) liet ook een adoptiepercentage zien van meer dan 80%.
Voor Nederlandse overheden is RPKI een van de verplichte open standaarden. Er is namelijk een bestuurlijke afspraak gemaakt dat alle Nederlandse overheden eind 2024 RPKI geïmplementeerd moesten hebben. In de gerelateerde meting van medio 2024 door het Nederlands Forum Standaardisatie was de adoptie van RPKI voor overheidswebsites en -mail gegroeid naar respectievelijk 93% en 92%.
Voor meer details zie: “Nieuwe release: RPKI-test weegt mee in Internet.nl-score”.
C. Openbaar en toegankelijk
Startbijeenkomst Stelsel van Metadatastandaarden
Op 11 december 2024 heeft het Bureau Forum Standaardisatie de startbijeenkomst bijgewoond van het Stelsel van Metadatastandaarden. Opdrachtgever is minBZK en het beheer van het Stelsel van Metadatastandaarden is in handen aan ICTU (NORA). Andere deelnemers van deze overheidsbrede Werkgroep Metadata Overheidsinformatie zijn o.a. diverse departementen zoals minOCW, Nationaal Archief, KOOP, VNG, IPO, Unie van Waterschappen, afzonderlijke uitvoeringsorganisaties en gemeentes. Het Stelsel en de werkgroep werkt zoveel mogelijk actief openbaar via NORAwiki als publicatieplatform.
Inzet van Bureau Forum Standaardisatie in de werkgroep concentreert zich op bevorderen van adoptie van metadatastandaarden en expertise leveren op samenhang en context van metadatastandaarden. Onder het stelsel vallen onder meer de metadatastandaarden Metagegevens voor duurzaam toegankelijke overheidsinformatie (MDTO) van het Nationaal Archief (NA) en Thesauri en Ontologieën voor Overheidsinformatie (TOOI) van KOOP en de standaarden voor vastleggen van betekenis Simple Knowledge Organization System (SKOS) en Nederlandse Standaard voor Beschrijven van Begrippen (NL-SBB) (beheer Geonovum), die nu alle drie in procedure zijn bij het Forum Standaardisatie.
Brainstormsessie met Open State Foundation
Op 29 januari hielden Bureau Forum Standaardisatie (BFS) en Open State Foundation (OSF) een brainstormsessie. Deze brainstormsessie vond plaats ter vervanging van de eerder aangekondigde brainstormsessie van 25 september 2024 die op het laatste moment werd geannuleerd (zie oplegnotitie bij agendapunt 4 Adoptie van uw vergadering van 2 oktober 2024). Op de brainstormsessie hebben BFS en OSF verkend met welke initiatieven beide partijen aan de slag zijn en hoe beide partijen elkaar kunnen versterken. Ook is er gesproken om de gezamenlijk opgezette beslistool OpenPubliceren meer in te zetten om de adoptie van open standaarden en van open en toegankelijk publiceren van overheidsinformatie en data te bevorderen. OpenPubliceren is beslistool voor overheden voor publiceren van informatie en data.
D. API (voor betere, snellere gegevensuitwisseling)
Om de beleidsdoelen van de overheid te halen is doorontwikkeling van de digitale overheid van groot belang. API's kunnen hierin een rol spelen om informatie eenvoudig en veilig uit te wisselen tussen overheden onderling en tussen overheden en burgers of bedrijven. Gegevensuitwisseling is voor alle bestuurslagen relevant. Een aantal beleidsdoelen waarin API's een rol kunnen spelen zijn:
- Wet Open Overheid (Woo) open data aanbieden
- Regie op gegevens (sector overstijgende uitwisselingen)
- Digitale inclusie (meerdere interfaces)
- Interbestuurlijke datastrategie (IBDS)
- Wet herbruikbaarheid overheidsinformatie (Who, ook voor andere doelen herbruikbaar)
- Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv).
Om betrokkenheid bij een betere gegevensuitwisseling te krijgen ten behoeve van interoperabiliteit worden de overheden gevraagd om de Intentieverklaring API Strategie te ondertekenen
De waterschappen en provincies zijn stappen aan het zetten om de intentieverklaring te ondertekenen. Daarvoor worden de verschillende gremia benaderd. De waterschappen hebben een digitale delta API ontwikkeld.
Voor het onderwijs is een Open Onderwijs-API (oo-API) beschikbaar die door Surf wordt ondersteund. Met deze oo-API wisselt het onderwijs gegevens uit met onder andere DUO en Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW). Reeds 103 onderwijsinstellingen werken met de OO-API. De afspraak Open Onderwijs API (OOAPI) beschrijft het data-formaat, semantiek en syntax waaraan onderwijsinstellingen moeten voldoen om informatie beschikbaar te kunnen stellen aan externe partijen.
E. Semantiek
Learning community
Het in december gestarte onderzoek om gedetailleerder inzicht te krijgen in de opleidingsbehoeften op het gebied van semantiek, wetsanalyse en multidisciplinair werken is in volle gang. In februari vinden meerdere interviews plaats om input op te halen voor zowel kwalitatieve (inhoud van de opleiding, betrokken functies en beroepsrollen) als kwantitatieve (mogelijke omvang van de behoefte per type professionals) maatstaven. Aan de hand van de inzichten wordt een voorstel ontwikkeld voor de opzet en ontwikkeling van nieuw, passend opleidingsaanbod.
Doing community
Naast de reeds aangesloten partijen (o.a. J&V, OU, TNO, IND) wordt de praktijkgemeenschap concreet ingevuld in samenwerking met de expertgroep regelbeheer. De vacature voor een projectleider voor realisatie van de praktische elementen als online omgeving (o.a. i.s.m. ICTU), samenwerkingsstructuur en fysiek congres wordt geformuleerd en binnenkort uitgezet. De ambitie is om voor de zomer de online omgeving in eerste versie neer te zetten, en een fysiek congres voor het eind van het jaar.
Methodiek en standaarden
Voor de verschillende methoden van analyse van (de doorvertaling van) wet- en regelgeving is een eerste vergelijkend onderzoek gestart, voortbouwend op de in 2024 gedan vergelijking tussen de methoden wetsanalyse en handreiking keten-businessanalyse (DEMO). Deze wordt nu doorgetrokken naar ander methoden, waaronder normengineering en regelbeheer varianten. Hierbij wordt zowel naar aanpak als uitkomsten gekeken, evenals de fasen van beleid tot praktijk waarin de verschillende methoden een toegevoegde waarde bieden.
Aanvullend wordt een overzicht van actuele (semantische) standaarden gemaakt en hoe deze (kunnen) aansluiten op de verschillende methoden om uitkomsten interoperabel te laten zijn. Hierbij is tevens ook voor witte vlekken in het landschap van standaarden. Onder andere de standaard NL-SBB (in procedure) wordt hierin meegenomen, evenals de bestaande standaarden op de lijst.
6. Voortgang en communicatie
A. Internationaal
Onderzoek Internationaal
De resultaten van het onderzoek zijn klaar en worden in een leesbaar rapport aangeboden aan de sponsorgroep. Na het verwerken van de feedback geeft ICTU op de volgende forumvergadering van 16 april een toelichting op de resultaten. Het betreft hier het onderzoek naar de Nederlandse participatie in internationale standaardisatie organisaties. Het onderzoek richt zich op Nederlandse vertegenwoordiging in de 11 Europese en internationale standaardisatieorganisaties (CEN, CENELEC, ETSI, ISO, IEC, ITU, 3GPP, IETF, IEEE, W3C en OASIS). Naast publieke partijen worden ook private partijen geïnterviewd. Ook het soort en het niveau van participatie wordt in kaart gebracht.
MSP ICT workgroup Reasearch & Innovation
Vanuit lidmaatschap van het Multistakeholder Platform ICT vanuit DG CONNECT (EC) neemt Forum Standaardisatie deel aan de Taskforce Research & Innovation met in het bijzonder aandacht voor de Madame Sklodowski Curie Actions (MCSA). De acties zijn gericht op onderzoekers (fellowships), postdocs en personeelsuitwisselingen vanuit universiteiten, onderzoeksinstituten of andere organisaties. Er wordt onder leden opgehaald hoe standaardisatiekennis het beste geïntegreerd kan worden in deze acties. Een pilot met projecten die gerelateerd zijn aan Quantum Technologies fungeert als test. Vanuit de contacten van i-Partnerschap met Quantum Delta proberen we Nederlandse ontwikkelingen op Quantum Technologie te laten meedoen in de pilot voor MCSA.
Nationale Normalisatie Agenda
Op 29 januari 2025 nam ministerie van Economische Zaken (EZ) namens de Rijksoverheid deel aan de 3e High Level Forum bijeenkomst onder voorzitterschap van Eurocommissaris Stéphane Séjourné. De Nederlandse inbreng is interdepartementaal afgestemd op 16 januari 2025 met volgende punten:
- inrichting van een toekomstbestendig Europees normalisatiesysteem in een (geopolitiek) uitdagende context;
- Nederlandse onderwerpen voor het Annual Union Working Programm (AUWP) 2026.
ad 1: Als gevolg van de uitspraak in de zgn. Malamud Case, moet de Europese Commissie (EC) op verzoek geharmoniseerde normen beschikbaar maken. Stakeholders, vooral zij die internationaal zaken doen, voorzien een meer systemisch gevaar. NEN en het Ministerie van EZ, hebben samen met een aantal economic operators een gesprek met de EC voorbereid over de toekomst van het normalisatiesysteem en de (mogelijke) systeemgevolgen.
Normalisatie is in basis een privaat systeem van en door marktpartijen. Het zou gezond zijn als de EC het systeem weer gaat gebruiken als een privaat systeem en als de EC kijkt of zij de geproduceerde inhoud kan gebruiken bij de invulling van de wetgeving, vergelijkbaar met de manier waarop de Nederlandse overheid in haar kabinetsstandpunt rept over de relatie met normalisatie. Een goed afwegingskader zou een startpunt kunnen zijn waarin duidelijk gemaakt is wanneer men wel en niet gebruik kan maken van normalisatie, of wanneer de Nederlandse overheid zelf gewoon wetgeving moeten gaan maken. Europa heeft door de Vienna- en Frankfurt Agreement toegang tot die kennis op mondiaal niveau en neemt deze kennis over. Vanwege het verlies van intellectueel property kan door de werking van de uitspraak in de Malamud Case nu de mogelijk zeer onwenselijke situatie ontstaan dat ISO/IEC bij nieuwe of herziening van normen niet meer onder deze agreements wil samenwerken met CEN/CENELEC.
Inhoudelijk zou dit kunnen betekenen dat stakeholders afspraken zullen moeten maken op mondiaal en Europees niveau. Dit heeft enorme economische consequenties, niet alleen voor stakeholders, maar ook voor de economische positie van EU in mondiaal verband. Tijdens een interdepartementaal vooroverleg over bovenstaand probleem worden suggesties om het unieke publiek-privaat karakter van standaardisatie te behouden gedeeld. Zo doet Rijks Waterstaat (RWS) de suggestie het probleem te koppelen aan het versterken van de Europese positie mondiaal (Draghi Rapport). Om te voorkomen dat de EC dit probleem onvoldoende serieus neemt en afdoet als financieringsissue.
Ad 2: de Nederlandse onderwerpen voor het AUWP 2026 zijn interdepartementaal afgestemd door Ministerie van Economische Zaken en worden 29 januari ingediend. Het AUWP bevat acties die de beleidsdoelstellingen van de EU ondersteunen voor een duurzame, digitale en veerkrachtige interne markt. Waarschijnlijk zal de EC voortbouwen op de prioriteiten van voorgaande jaren, zoals quantum technologie, kritieke grondstoffen, data-economie, digitale identiteit, cybersecurity en infrastructuur voor elektrische voertuigen. De publicatie ervan wordt in de loop van 2025 verwacht.
Expertsessie Capaciteitsopbouw
Afgelopen jaar 2024 heeft het bureau een viertal sessies georganiseerd met als doel experts op standaardisatie gebied te generen via verschillende wegen. Dit heeft een aantal concrete resultaten opgeleverd, waaronder:
- een overzicht van herbruikbare communicatiemiddelen;
- een uitgebreid netwerk binnen standaardisatie met een concrete lijst aan contactpersonen;
- uitwisseling van herbruikbare informatie;
- medestanders voor input en feedback aan het Rolling Plan ICT en Nationale Normalisatie Agenda en daarmee het Annual Union Working Programm (AUWP)
In gesprek met een aantal forumleden en experts verkent het Bureau Forum Standaardisatie hoe verder invulling geven aan een vervolg. De aanbevelingen van het onderzoek naar de Nederlandse participatie in internationale standaardisatie organisaties (zie Ad1.a van deze notitie) kunnen hierin meegenomen worden.
Diplomatieke AI Strategie
Via de open side event van ECP Jaarfestival 2024 over de Europese AI-act en standaarden van Forum Standaardisatie samen met het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (minBZK) heeft Ministerie van Buitenlandse Zaken (minBZ) het Bureau Forum Standaardisatie (BFS) benaderd met het verzoek voor nader advies bij het opstellen van Diplomatieke AI Strategie door minBZ. Ook de contacten vanuit IGF Kyoto 2023 en het gesprek van Larissa Zegveld met de ambassadeur Cybersecurity (minBZ) droegen eraan bij dat minBZ BFS benaderde voor de hulpvraag.
In twee sessies voorzag BFS samen met experts van minBZK op AI-gebied minBZ van informatie en advies en bracht BFS minBZ met inhoudsdeskundigen in contact. Het betrof advies op vragen over (internationale) standaardisatie in het algemeen en in relatie tot AI en digitale autonomie. Samen met experts van BZK op AI-gebied is Bureau Forum Standaardisatie aanwezig op het interdepartementaal overleg op 18 februari aanstaande om de eerste concept-versie van de Diplomatieke AI Strategie te bespreken en van feedback te voorzien. MinBZ dient een eerste versie van deze strategie aan te bieden aan de ambtelijke top eind eerste kwartaal 2025.
B. Expertsessie Keurmerk waardengedreven digitaliseren
Het Bureau Forum Standaardisatie (BFS) heeft deelgenomen aan de expertsessie Keurmerk waardengedreven digitaliseren, op maandag 16 december 2024. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (minBZK) heeft PublicSpaces de opdracht gegeven om een verkenning uit te voeren naar de mogelijkheden tot het ontwikkelen van een verplicht beeldmerk (of ander instrument) om de borging van publieke waarden in technologie voor burgers inzichtelijk te maken, onder andere om in te zetten bij publieke aanbestedingen. Behalve BFS namen ook deel NEN, Rathenau Instituut, Stichting Internet Cleanup Foundation. De terugkoppeling uit deze expertsessie vormt de basis voor een conceptplan voor de verwezenlijking van een 'Publieke waarden digitaliseringskeurmerk' dat wordt aangeboden aan het minBZK.
C. Startup in Residence Intergov challenge: energieverbruik overheidssoftware
Het Bureau Forum Standaardisatie (BFS) heeft vijf testscenario’s aangeleverd voor de Startup in Residence Intergov challenge: energieverbruik overheidssoftware. Deze challenge ontwikkelt tooling om CO2-uitstoot en energieverbruik van overheidswebsites te meten. Dit helpt overheden om hun digitale infrastructuur te verduurzamen en energieverbruik te optimaliseren met concrete, data-gedreven inzichten. Demonstratie van de tooling vindt plaats op Demoday van het Startup in Residence Intergov programma op 20 maart.
Samen met Logius en Rijkswaterstaat heeft BFS testscenario’s (gebruikersinteracties op websites) opgesteld als testscenario’s voor het ontwikkelen van de tooling; het gaat om gebruikersinteracties op websites zoals de Forum Standaardisatie-website en de beslistool OpenPubliceren.
Startup in Residence Intergov is impactprogramma waarin start-ups samenwerken met overheden aan innovatieve oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen, op initiatief van onder andere Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, Ministerie van Justitie en Veiligheid, provincie Zuid-Holland en Gemeente Den Haag.
D. Forum Standaardisatie stopt met X/Twitter
Bureau Forum Standaardisatie (BFS) wil stoppen met actief te zijn op platform X. Geïnteresseerden kunnen het Forum Standaardisatie blijven volgen via LinkedIn en Mastodon. Op dit moment heeft Forum Standaardisatie 2,3k volgers op X. Op LinkedIn zijn dat 3,5k volgers en op Mastodon 1,8k volgers.
Redenen
De hoofdredenen zijn voor het stoppen met X zijn:
- Niet aansluitend bij publieke waarden: er is in sterk toenemende mate sprake van desinformatie en haatdragende content op X;
- Afnemende gebruikersinteractie en toegankelijkheid: het aantal interacties op X is sterk afgenomen. De gebruikersinteractie is hoger op Mastodon en LinkedIn. Daarnaast is het sinds enige tijd zo dat content op X niet langer open toegankelijk, maar alleen te lezen voor gebruikers met een account.
- Beperkte capaciteit: behalve op X is Forum Standaardisatie ook actief op Mastodon en LinkedIn. Ieder kanaal vergt inspanning en er is beperkte personele capaciteit.
- Geen open standaarden: X is een gecentraliseerd platform en niet interoperabel met andere (social media) platformen. Overigens geldt dat ook voor LinkedIn maar niet voor Mastodon dat werkt op basis van de open standaard ActivityPub.
Vervolg
De volgende stap zal zijn om niet meer actief te posten op X en de bestaande berichten te archiveren. Het account zal voorlopig wel worden aangehouden, ook om te voorkomen dat een andere partij deze overneemt en eventueel gaat misbruiken. Op het account-profiel zal worden vermeld dat Forum Standaardisatie niet meer actief is op X.
Andere organisaties
Verschillende andere publieke organisaties gingen het Forum Standaardisatie voor. Hieronder volgt een aantal voorbeelden en twee achtergrondartikelen.
- SURF stopt met X (Twitter)
- Tilburg zet kruis door 'X', gemeente stopt met platform van Elon Musk - Omroep Brabant
- Z-CERT stopt met X
- ProRail stopt met X
- NWO stopt met gebruik sociale mediaplatform X
- KRO-NCRV stopt per direct met X
- Overheden trekken zich stilletjes terug van X: ‘het is een giftig platform’ – Binnenlands Bestuur
- Wel of niet van X? Overheden hakken de knoop door - iBestuur
E. Mogelijke onderwerpen en presentaties voor volgende overleggen
Gebruikelijk geven gastsprekers en/ of Forumleden elke vergadering een presentatie. In de loop der tijd zijn meerdere onderwerpen opgetekend en geplaatst op de voorraadlijst. Hierbij vindt u een overzicht van mogelijke onderwerpen die in een presentatie kunnen worden toegelicht en nadien besproken:
- NEN: hoe komen we tot een norm/ standaard
- SKOS en linked data: semantiek en begrippen
- FAIR Data-principes
- EML3
- Standaarden en hun beheerorganisaties, en financiering van beheer van open standaarden (Forum Standaardisatie)
- VWS, aanpak open standaarden t.b.v. verder brengen adoptiepercentage
- Standaarden en hun beheerorganisaties (Forum Standaardisatie)
- ENSIA
- RINIS en open standaarden
- Betaalvereniging: standaardisatieradar
- AI, logaritmen en gelijke behandeling
- Self-sovereign Identity
- Peppol
- eDelivery
- …
F. Overzicht columns en podcasts Larissa Zegveld in iBestuur
iBestuur online publiceert regelmatig columns van Larissa Zegveld als algemeen directeur van Kennisnet en als voorzitter van het Forum Standaardisatie. Hieronder ziet u een overzicht van haar columns sinds haar aantreden als voorzitter (incl. podcastserie 'Over informatie gesproken', i.h.b. ‘Deel 3: De veranderopgave’ met gespreksleiding van Larissa Zegveld).