Verkorte versiewijzigingen-beheer lijst open standaarden 12 februari 2025

Verkorte versiewijzigingen-beheer lijst open standaarden

Twee mechanismes: uitstekend beheer
en semantic versioning

Colofon

Projectnaam: Onderzoek actualiteit standaarden

Auteurs: M. Nijland (InnoValor Advies, R. Kosman (InnoValor Advies)

Opdrachtgever: Forum Standaardisatie

Dit document verschijnt onder de Creative Commons licentie: CC0 1.0 Universeel (CC0 1.0)

Publiek Domein Verklaring

Samenvatting

Nieuwe versies van standaarden volgen elkaar in hoger tempo op. De toetsingsprocedure voor het aanmelden en doorvoeren van een versiewijziging van een standaard op de lijst open standaarden van Forum Standaardisatie kost zodanig tijd, dat het risico ontstaat dat het gat tussen release van een nieuwe versie van een standaard en aanpassing van de meest recente versie van de standaard op de lijst eerder groter dan kleiner wordt.

Bureau Forum Standaardisatie heeft daarom een onderzoek laten uitvoeren om verschillende mechanismes te verkennen om versiewijzigingen met geringe impact op de eindgebruikers te kunnen doorvoeren op de lijst open standaarden, zonder dat een gehele toetsingsprocedure hiervoor wordt aangewend, maar wel met behoud van de zorgvuldigheid van het Forum Standaardisatie. De volgende twee mechanismen zijn onderzocht:

onderzoek naar de mogelijkheid voor (een equivalent van) het toekennen van een predicaat ‘uitstekend beheer’ aan een Nederlandse intermediaire organisatie in het geval van een standaard met een internationale beheerorganisatie;
onderzoek naar een methodologie voor het vereenvoudigen van het doorvoeren van zogenoemde kleine versiewijzigingen (naar analogie van bijvoorbeeld y-releases in semantic versioning) om de actualiteit van standaarden op de lijst open standaarden te verbeteren, in situaties waar het predicaat ‘uitstekend beheer’ niet van toepassing is.

Vervolgens zijn de bevindingen vertaald naar concrete implementatie voor de toetsingsprocedure.

Bevindingen onderzoek predicaat ‘uitstekend beheer’ voor een Nederlandse intermediair

Het merendeel van de experts zien de ontwikkeling van een predicaat ‘uitstekend beheer’ voor Nederlandse intermediairs bij internationale standaarden als een passende ontwikkeling bij een internationaliserende beweging. Echter wordt de meerwaarde niet voor alle domeinen erkend. Bijvoorbeeld voor Internet Engineering Task Force (IETF) standaarden, waaronder informatiebeveiligingsstandaarden, wordt de geschetste problematiek – rond de actualiteit van standaarden – niet herkend.

Het predicaat ‘uitstekend beheer’ spreekt waardering uit voor de rol als intermediair en vergroot het vertrouwen in de standaard. Het predicaat ‘uitstekend beheer’ voor een beheersorganisatie houdt in dat een standaard bij een nieuwe versie in beginsel niet een volledige toetsingsprocedure hoeft te doorlopen. De bestaande eisen voor het predicaat ‘uitstekend beheer’ voor nationale beheerorganisaties zouden ook moeten gelden voor standaarden met een internationale beheerorganisatie en een Nederlandse intermediair.

Naast de bestaande criteria voor uitstekend beheer aan Nederlandse beheerorganisaties, zijn experts van mening dat het criterium 2.6 Adoptieondersteuning ook verplicht gesteld moet worden voor het verkrijgen van ‘uitstekend beheer’ voor nationale standaarden voor een Nederlandse intermediair.

Tot slot doen de experts de aanbeveling aan Bureau Forum Standaardisatie om een periodieke check te doen op beheerorganisaties met het predicaat ‘uitstekend beheer’.

Bevindingen onderzoek vereenvoudigen doorvoeren van kleine versiewijzigingen

Vanuit het onderzoek zijn de experts overwegend positief over het hanteren van een x.y.z-indeling als referentie voor het Forum Standaardisatie bij het toetsen van nieuwe versies voor de lijst open standaarden.

De x.y.z.-indeling (ook bekend als Semantisch Versioneren) houdt in:

x.y.Z-wijziging is een patch; ook wel kleine tekstuele wijzigingen en fouten;
x.Y.z-wijziging is een minor wijziging; ook wel kleine inhoudelijke wijzigingen;
X.y.z-wijziging is een major wijziging; ook wel grote inhoudelijke wijzigingen.

Door deze indeling wordt het gemakkelijker om versiewijzigingen in te delen op type (impact) van een versiewijziging en een passende toetsingsprocedure aan te bieden. Hierdoor kan de doorlooptijd van een toetsingsprocedure aanzienlijk afnemen. Door de reeds bestaande verschillende vormen van versienummeringsschema’s bestaat het risico dat wijzigingen de verkeerde categoriën (patch, minor, major) toegekend krijgen. Het is daarom belangrijk dat Forum Standaardisatie alle wijzigingen zorgvuldig evalueert en de impact ervan beoordeelt volgens vastgestelde indicatoren.

De experts zijn eensgezind over de implicaties voor de toetsingsprocedures, in het bijzonderover het achterwege laten of verkleinen van het expertonderzoek bij een patch of minor wijziging (Y of Z-wijzigingen) met weinig impact. Een besluit door het OBDO is alleen nodig voor major wijzigingen (X-wijzigingen).

Vertaling inzichten onderzoeken naar implementatie toetsingsprocedure

In samenwerking met Bureau Forum Standaardisatie is vervolgens een vertaling gemaakt van de inzichten van de experts naar implementatie ervan op de lijst open standaarden binnen de zorgvuldigheid van de open toetsingsprocedure van het Forum Standaardisatie en met behoud van de bestuurlijke legitimiteit.

Voor de vertaling van inzichten vanuit het onderzoek predicaat ‘uitstekend beheer’ voor een Nederlandse intermediair zijn de belangrijkste wijzigingen en aanvullingen op de huidige toetsingsprocedure:

Introduceren van een nieuw predicaat ‘uitstekend beheer’ voor Nederlandse intermediair gebaseerd op de principes van het huidige predicaat ‘uitstekend beheer’;
- Deze nieuwe vorm van predicaat ‘uitstekend beheer’ voor Nederlandse intermediair krijgt de naam ‘Erkend Nederlands Intermediair’
- Aanvullend het criterium 2.6 ‘adoptieondersteuning’ opnemen als essentieel criterium bij het predicaat ‘uitstekend beheer’ voor Nederlandse intermediair.
- Aanpassing van Forum Standaardisatie website en aanmeldformulier voor een versiewijziging met een extra optie voor aanvraag predicaat ‘Erkend Nederlands Intermediair’

Voor de vertaling van de inzichten vanuit het onderzoek naar het vereenvoudigen van de toetsingsprocedure voor kleine versiewijzigingen zijn de belangrijkste wijzigingen en aanvullingen op de huidige toetsingsprocedure:

Lijst open standaarden maakt gebruik van principes van semantic versioning, namelijk het principe van een major of minor wijziging, vergelijkbaar met x.y-indeling (semantic versioning); bijhouden van z.wijzigingen valt buiten scope van de lijst open standaarden;
De verkorte procedure gebruikt de impact van major wijziging en van een minor wijziging bij wijze van beoordelingskader om te bepalen hoe de opeenvolgende toetsingsprocedure ingericht wordt.
Aanpassingen aan het aanmeldformulier en de toetsingsprocedure om een verkorte procedure mogelijk te maken voor minor wijzigingen;
Aanpassing in het mandaat voor het Forum Standaardisatie om de verkorte procedure voor een minor wijzigingen te realiseren.

De wijzigingen in het aanmeldformulier zijn verwerkt in een concept van een nieuwe versie van het aanmeldformulier, zie bijlage 5. Hierin zijn tevens de wijzigingen van het onderzoek naar een methodologie voor het vereenvoudigen van het doorvoeren van zogenoemde kleine versiewijzigingen om de actualiteit van standaarden op de lijst open standaarden te verbeteren, in situaties waar het predicaat ‘uitstekend beheer’ niet van toepassing is.

1. Inleiding

1.1. Achtergrond

Forum Standaardisatie is een onafhankelijke overheidsorganisatie die de overheid adviseert over het gebruik van open ICT standaarden in de digitale overheid. Open standaarden zorgen voor een betere uitwisselbaarheid en toegankelijkheid van gegevens. Forum Standaardisatie zorgt ervoor dat digitale gegevens veiliger en gemakkelijker met elkaar uitgewisseld kunnen worden. Zo helpen zij de samenwerking binnen de publieke sector te verbeteren. In opdracht van het Forum Standaardisatie voert Bureau Forum Standaardisatie (BFS) initiatieven uit om het gebruik van open standaarden bij de overheid te bevorderen.

Een van de manieren van Forum Standaardisatie om de onderlinge samenwerking van overheden te bevorderen is door open standaarden te toetsen en voor te schrijven aan publieke organisaties. Op de ‘Pas toe of leg uit’-lijst (verplichte standaarden) van het Forum Standaardisatie staan standaarden die overheden verplicht moeten toepassen volgens ‘Pas toe of leg uit’-verplichting op het moment dat ze een ICT-dienst of -product aanschaffen dat binnen het desbetreffende toepassingsgebied valt van de standaard.

Er is een trend dat versies van standaarden vaker en meer kort-cyclisch verloop hebben. Nieuwe versies van standaarden volgen elkaar in hoger tempo op. Ook het type wijzigingen in de standaarden is niet altijd even ingrijpend, zeker als het gaat om standaarden met kort- cyclisch verloop: niet elke versiewijziging heeft evenveel impact op toepassing of op draagvlak.

1.2. Aanleiding

Het Bureau vraagt om voorstellen om de toetsingsprocedure te verkorten via twee mechanismes. Daarbij dienen de voorstellen te zorgen voor behoud van vertrouwen van externen in de uitkomsten van de procedure (validatie) en aan te sluiten bij de huidige bestuurlijke en besluitvormende context waarbinnen het Forum Standaardisatie opereert (bestuurlijke legitimiteit). Om tot het voorstel te komen is er onderzoek gedaan bij experts.

Een hogere actualiteit van registraties van standaarden bevordert de kwaliteit en informatievoorziening van de lijst open standaarden en draagt bij aan stimuleren van adoptie van standaarden.

Het doel van deze opdracht is het uitvoeren van twee onderzoeksvragen om de actualiteit van standaarden (versies) op de lijst open standaarden te verbeteren binnen de zorgvuldigheid van de open toetsingsprocedure van het Forum Standaardisatie en met behoud van de bestuurlijke legitimiteit. Het betreft het:

onderzoek naar de mogelijkheid voor (een equivalent van) het toekennen van een predicaat ‘uitstekend beheer’ aan een Nederlandse intermediaire organisatie in het geval van een standaard met een internationale beheerorganisatie;
onderzoek naar een methodologie voor het vereenvoudigen van het doorvoeren van zogenoemde kleine versiewijzigingen (bijvoorbeeld y- of z-releases) om de actualiteit van standaarden op de lijst open standaarden te verbeteren, in situaties waar het predicaat ‘uitstekend beheer’ niet van toepassing is.

1.3. Aanpak

Bij de uitvoering van het onderzoek is de volgende aanpak gehanteerd:

Kick-off bijeenkomst: vaststelling van de scope en aanpak van het onderzoek, en de te interviewen experts (Bureau Forum Standaardisatie en InnoValor Advies)
Bureau-onderzoek: verkenning naar beschikbaar materiaal over versiebeheer en uitstekend beheer.
Interviews: met vertegenwoordigers van beheerders, gebruikers, en inhoudsdeskundigen rond standaardisatie en versiebeheer (samen: experts) die verschillende rollen vertegenwoordigen binnen standaardisatie en versiebeheer.
Analyse: samenbrengen van inzichten uit de interviews.

De uitwerking van het onderzoek is in twee rondes gedeeld met dossierhouders en opdrachtgevers van Bureau Forum Standaardisatie ter review.

1.3.1. Betrokken experts onderzoek

De volgende experts zijn betrokken geweest bij het onderzoek:

Voornaam	Achternaam	Organisatie
Friso	Penninga	Geonovum
Harmen	Willemse	SIKB
Jolien	van Zetten	NEN
Martin	van der Plas	Logius
Maarten	Aertsen	NLnet Labs

Tabel 1 - Betrokken experts onderzoek

1.4. Leeswijzer

Het onderzoek naar het predicaat ‘uitstekend beheer’ voor een Nederlandse intermediair en het onderzoek naar een methodologie voor het vereenvoudigen van klein versiewijzigingen zijn in één document samengebracht. Hoofdstuk 1 biedt achtergrond, een toelichting, het doel en de aanpak van beide onderzoeken. Hoofdstuk 2 toont het onderzoek naar het predicaat ‘uitstekend beheer’ voor een Nederlandse intermediair met de bijbehorende conclusies en aanbevelingen. Hoofdstuk 3 geeft het onderzoek naar het vereenvoudigen van het doorvoeren van kleine versiewijzigingen, ook met de bijbehorende conclusies en aanbevelingen. Vervolgens wordt in Hoofdstuk 4 de vertaling gemaakt van de inzichten uit de onderzoeken naar de impact en praktische toepasbaarheid van de toetsingsprocedure van Forum Standaardisatie.

Dit onderzoeksrapport introduceert en gebruikt diverse begrippen. In bijlage 1 is daarom een begrippenlijst opgenomen. Bijlage 2 beschrijft de inhoudelijk hoofdcriteria uit de toetsingsprocedure die essentieel zijn voor het behalen van het predicaat ‘uitstekend beheer’. In bijlage 3 worden verscheidene voorbeelden beschreven van versiebeleid bij standaardisatieorganisaties. Bijlage 4 beschrijft bestaande toetsingsprocedure voor versiewijzigingen van een standaard. Bijlage 5 geeft een nieuwe versie van het aanmeldformulier voor een nieuwe standaard waarin de inzichten en aanbevelingen zijn verwerkt die uit dit onderzoek naar voren zijn gekomen.

2. Onderzoek predicaat ‘uitstekend beheer’ voor een Nederlandse intermediair

2.1. Toelichting situatie

De toetsingsprocedure voor het aanmelden en doorvoeren van een versiewijziging van een standaard kost zodanig tijd, dat het risico ontstaat dat het gat tussen release en aanpassing van de meest recente versie van de standaard op de lijst eerder groter dan kleiner wordt, zeker bij standaarden met een kort-cyclisch verloop. Een hogere actualiteit van registraties van standaarden bevordert de kwaliteit en informatievoorziening van de lijst open standaarden en draagt bij aan stimuleren van adoptie van standaarden.

Op dit moment worden alle wijzigingen van open stadaarden met een internationale beheerorganisatie getoetst door het Forum Standaardisatie. Om de actualiteit van standaarden (versies) op de lijst open standaarden efficiënter te maken, met behoud van kwaliteit, wordt een verkenning gedaan naar de mogelijkheden en impact van het toekennen van het predicaat aan een Nederlandse intermediair in het geval van een standaard op de lijst open standaarden met een internationale beheerorganisatie.

Om deze reden is de volgende onderzoeksvraag uitgezet:

Onderzoek naar de mogelijkheid voor (een equivalent van) het toekennen van een predicaat ‘uitstekend beheer’ aan een Nederlandse intermediaire organisatie in het geval van een standaard met een internationale beheerorganisatie.

Forum Standaardisatie kan de kwalificatie ‘uitstekend beheer’ toekennen aan een beheerorganisatie als die volledig voldoet aan het criterium ‘open standaardisatieproces’ en er vertrouwen is bij het Forum Standaardisatie dat in het beheerproces alle mogelijke belangen die spelen rondom de standaard zorgvuldig worden afgewogen. De kwalificatie 'uitstekend beheer' wordt alleen toegekend aan een beheerorganisatie voor een specifieke standaard.

Het Forum Standaardisatie adviseert op basis van een Forumadvies of een beheerorganisatie het predicaat uitstekend beheer krijgt toegekend. Het Forumadvies is opgesteld op basis van het expertadvies, reacties uit de openbare consultatie en inzichten van de leden van het Forum Standaardisatie zelf. Indien het Forum Standaardisatie instemt met dit advies, wordt het aan het OBDO ter besluitvorming voorgelegd.

Met het predicaat uitstekend beheer kunnen nieuwe versies van de standaard op de lijst worden overgenomen zonder het doorlopen van een reguliere toetsingsprocedure. Een organisatie meldt de versiewijziging aan bij het Forum Standaardisatie; het bureau van het Forum Standaardisatie doet een beknopte scan of de wijzigingen in de nieuwe versie van de standaard geen dusdanige impact hebben dat een separate toetsingsprocedure nodig is. Als het Forum Standaardisatie op basis van de aangeleverde gegevens geen reden ziet een toetsingsprocedure te starten voor de versiewijziging, wordt de lijst open standaarden geactualiseerd met de vermelding van de nieuwe versie van de standaard. Indien dit niet het geval is, dienen nieuwe versies van de standaard door het Forum Standaardisatie eerst te worden getoetst via een reguliere toetsingsprocedure voordat de huidige versie op de lijst kan worden vervangen.

Het predicaat ‘uitstekend beheer’ wordt – tot dusver – enkel toegekend aan Nederlandse beheerorganisaties. Er zijn echter ook diverse open standaarden met een internationale beheerorganisatie met een Nederlandse organisatie die toeziet op het bevorderen van de adoptie van de standaard in Nederland en als vertegenwoordiger fungeert van de Nederlandse gebruikers naar de internationale beheerorganisatie. Deze Nederlandse organisatie wordt ook wel intermediair genoemd.

2.2. Analyse

In de ‘Toetsingsprocedure en criteria voor de lijst open standaarden’ beschrijft het Forum Standaardisatie een aantal inhoudelijke hoofdcriteria die essentieel zijn voor het verkrijgen van het predicaat ‘uitstekend beheer’. Op basis van deze criteria, zoals beschreven in bijlage 1, zijn de experts bevraagd in hoeverre deze criteria ook toepasbaar zijn op internationale beheerorganisaties met een Nederlandse intermediair en/of er aanvullende criteria gesteld moeten worden.

2.2.1. Toegevoegde waarde predicaat ‘uitstekend beheer’

Experts zijn overwegend positief over de ontwikkeling van een predicaat ‘uitstekend beheer’ voor Nederlandse intermediairs bij internationale standaarden als een passende ontwikkeling bij een internationaliserende markt.

Echter wordt de meerwaarde niet voor alle domeinen erkend. Een van de experts geeft bijvoorbeeld aan dat geschetste problematiek – rond de actualiteit van standaarden – niet te herkennen en te onderschrijven voor Internet Engineering Task Force (IETF) standaarden, waaronder informatiebeveiligingsstandaarden.

2.2.2. Meerwaarde Nederlandse intermediair

Diverse experts geven aan dat het wenselijk is dat iedere standaard met een internationale beheerorganisatie een Nederlandse intermediair zou moeten hebben.

Een van de experts geeft aan dat een predicaat uitstekend beheer recht doet aan de rol van de Nederlandse intermediair; het spreekt waardering uit voor de rol van de Nederlandse intermediair. Nu kan een Nederlandse intermediair geen uitstekend beheer halen namens een standaard met een internationale beheerorganisatie. Ook niet als het proces door internationale standaarden goed is geborgd. Een andere expert geeft aan dat deze ontwikkeling meerwaarde heeft voor zowel beheer, het Forum als de buitenwereld. Het zegt iets over het systeem achter de standaard. Als het predicaat naar buiten zichtbaar is, vergroot dat het vertrouwen in de standaard.

Andere experts geven aan dat er ongetwijfeld situaties zullen ontstaan waarbij de criteria voor het behalen van het predicaat ‘uitstekend beheer’ niet kunnen worden aangetoond, bijvoorbeeld over transparantie van processen bij internationale beheerorganisaties.

2.2.3. Bestaande criteria voor het predicaat ‘uitstekend beheer’

De eisen die worden gesteld voor het predicaat ‘uitstekend beheer’ voor nationale beheerorganisaties, zouden volgens experts ook moeten gelden voor internationale beheerorganisaties met een Nederlandse intermediair. Daarbij geven experts aan dat in essentie het niet zo relevant is of het predicaat op Nederlandse of internationale standaarden van toepassing is, het gaat er om of de organisatie (nationaal of internationaal) de inrichting op orde heeft. Uitstekend beheer geeft inzicht hoe een partij regulier werkt. Belangrijk hierin dat een organisatie laat zien wat zij doen om invulling te geven aan de gestelde criteria.

Wel merken de experts op dat de invulling van de criteria anders zal zijn in geval van internationale standaard met een nationale intermediair. Mede door de betrokkenheid van twee partijen die beide een rol hebben binnen dezelfde gestelde criteria. Dit is hieronder uitgewerkt in ‘tweedeling’ en in ‘regierol’.

Tweedeling

In het geval van een internationale standaard met een Nederlandse intermediair, ligt de invulling bij een aantal van de criteria zowel bij de internationale standaardisatieorganisatie als bij de Nederlandse intermediair. Bijvoorbeeld criteria 2.3.4: Organiseert de standaardisatieorganisatie regelmatig overleggen met belanghebbenden over doorontwikkeling en beheer van de standaard? Hierbij zal de internationale organisatie zich richten op het internationale speelveld. Van de Nederlandse intermediair wordt verwacht dat zij deze overleggen in Nederland onder de aandacht brengen.

Diverse experts geven aan dat het daarom wenselijk is om de invulling van de bestaande criteria te splitsen:

hoe geeft de internationale standaardisatieorganisatie invulling aan de criteria
hoe geeft de Nederlandse intermediair invulling aan de criteria vanuit een Nederlands perspectief.

Een voorstel hoe deze splitsing vorm zou kunnen krijgen wordt in hoofdstuk 4 verder toegelicht.

Het meest werkbaar en duidelijk zou zijn om een specifiek aanmeldformulier te ontwikkelen waarin expliciet een onderscheid wordt gemaakt tussen de vragen gericht op de internationale beheerorganisatie om aan te tonen dat zij het beheerproces goed hebben ingericht, en vragen voor de Nederlandse intermediair, waarmee ze aan kunnen tonen dat ze als tussenpartij goed werk levert.

Daarbij wordt opgemerkt dat er niet één correcte manier is om invulling te geven aan de gestelde criteria. Als idee wordt geopperd om onderscheid te maken tussen wat verplicht is (bijvoorbeeld: een intermediair moet lid zijn van gremia om invloed uit te oefenen op de standaard) en wat mogelijke invullingen/ verwachtingen zijn (bijvoorbeeld: een intermediair organiseert periodieke nationale bijeenkomsten om doorontwikkeling van een internationale standaard te bespreken, om zodoende invulling te geven aan voldoende mate van inspraak van eenieder te borgen).

Regierol

Meerdere experts geven aan dat de belangrijkste taak van een Nederlandse intermediair is om de Nederlandse belangen voldoende te borgen. Daarmee speelt een Nederlandse intermediair een regierol in Nederland. Diverse invullingen worden aangedragen die een regierol omvat en ook hoe hier invulling aan gegeven zou kunnen worden:

Stimulerende adoptie: de intermediair dient actief de standaard te stimuleren in Nederland
- Vertegenwoordiging (internationale) gremia: de intermediair dient direct betrokken te zijn bij de ontwikkelingen, bijvoorbeeld door een lidmaatschap van de internationale beheerorganisatie en daarmee invloed uit moeten kunnen oefenen op de standaard
- Kennisuitwisseling: de intermediair dient zich in te zetten op informatieverspreiding en kennisuitwisseling.

Bovenstaande activiteiten worden al op hoofdlijnen afgedekt in het criteria ‘open standaardisatieproces’. Experts geven aan dat deze wel explicieter benoemd of uitgevraagd zouden moeten worden indien het om een Nederlandse intermediair gaat.

Specifiek wordt opgemerkt dat het Forum Standaardisatie zou moeten administreren welke Nederlandse intermediairs er participeren bij internationale organisaties. De Nederlandse overheid gaat steeds meer richting een open overheid, dat schuurt nog weleens met de belangen van commerciële organisaties. Het is nu niet inzichtelijk welke nationale organisaties internationaal participeren en welke belangen daar spelen. Als dit proces transparanter wordt gemaakt, helpt dat in de uitstraling en biedt het de kans voor meer inspraak vanuit alle Nederlandse partijen.

2.2.4. Aanvullende criteria voor het predicaat ‘uitstekend beheer’

Naast de bestaande criteria voor uitstekend beheer aan Nederlandse beheerorganisaties (zoals beschreven in bijlage 2), noemen meerdere experts dat adoptieondersteuning (zoals benoemd in criterium 2.6: Is er adoptieondersteuning voor de standaard?) ook van belang is voor Nederlandse intermediair organisaties.

Experts geven daarnaast aan dat dit criterium ook verplicht zou moeten zijn voor verkrijgen van predicaat 'uitstekend beheer' bij nationale standaarden.

Alle standaarden zouden een actieve Nederlandse partij moeten hebben die ondersteuning biedt. Door dit actief te monitoren, wordt voorkomen dat er verweesde standaarden ontstaan. Een van de experts geeft aan dat dit wellicht de beste voorspeller is voor het succes van een standaard, zowel nationaal als internationaal.

2.2.5. Hertoetsing

In de huidige vorm van het predicaat uitstekend beheer, is het predicaat na afgifte oneindig geldig. Er vindt op dit moment geen hertoetsing plaats. Diverse experts geven aan dat periodiek hertoetsing van het predicaat van groot belang is om waarde aan het predicaat te kunnen blijven hechten. Over de invulling van hertoetsen en de herhaling waarmee dit zou moeten gebeuren, lopen de meningen uiteen.

Het Hertoetsen zou bij Bureau Forum Standaardisatie belegd kunnen worden, zonder er een formele procedure van te maken. Accountmanagers voeren reviews en evaluaties uit om jaarlijks te checken of er zorgen zijn. Bij serieuze zorgen kan dit worden ingebracht bij de Stuurgroep Open Standaarden, die het eventueel voor kan leggen bij het Forum Standaardisatie. Daarbij wordt opgemerkt dat, ondanks het informele karakter, het belangrijk is om dit proces formeel en transparant vast te leggen. Werkbaarheid is hierbij belangrijk.

Andere experts geven aan dat hertoetsing een formele procedure zou moeten zijn die bijvoorbeeld onderdeel zou kunnen zijn van de periodieke hertoetsing van standaarden op de ‘Pas toe of leg uit’-lijst. Hierbij is de verwachting dat dit elke 5 jaar gebeurd. Daarbij biedt een vast moment, ook een kans voor zichtbaarheid. Bijvoorbeeld een publicatie op de site van het Forum Standaardisatie.

2.3. Implicaties voor toetsingsprocedure

Experts zijn het er in grote lijnen over eens dat de bestaande eisen die worden gesteld voor het predicaat voor nationale beheerorganisaties, ook zouden moeten gelden voor internationale standaarden met een Nederlandse intermediair.

2.3.1. Aanmelding

Diverse experts geven aan dat bij de aanmelding van een internationale standaard duidelijk moet zijn welke organisatie optreedt als Nederlandse intermediair en daarmee de regierol vervult voor deze internationale standaard voor Nederland.

2.3.2. Aanvullingen bij toetsingscriteria

Vragen rondom open standaardisatieproces en adoptie zouden gericht moeten zijn op het samenspel tussen de internationale beheerorganisatie en de Nederlandse intermediair; wie doet wat en hoe wordt er door beide partijen invulling aan gegeven?

Het aanmeldformulier voor nieuwe standaarden moet helpen om dit samenspel expliciet te maken. Meningen verschillen of deze hulp in de vorm van aanvullende vragen en/ of aanvullende toelichtingen uitgewerkt zou moeten worden. Ook wordt geopperd om voorbeelden op te nemen die mogelijke invullingen laten zien.

Er zijn diverse suggesties gedaan en aanvullende inhoudelijke vragen per criteria uit het ‘Toetsingsprocedure en criteria voor de lijst open standaarden’ en bij de toevoeging van het criteria adoptieondersteuning geopperd door de experts. Dit overzicht wordt nader toegelicht in hoofdstuk 4.

2.3.3. Additionele bevindingen

Op dit moment wordt niet verplicht dat iedere organisatie voldoet aan de criteria die worden gesteld voor het behalen van het predicaat uitstekend beheer.

Een van de experts oppert om, indien het mogelijk is om ook voor internationale standaarden op nationaal niveau uitstekend beheer te krijgen, het predicaat uitstekend beheer te verplichten voor alle standaarden die op de ‘Pas toe of leg uit’-lijst. Zo niet, dan kan een standaard niet verder dan de aanbevolen lijst.

3. Onderzoek vereenvoudigen doorvoeren van kleine versiewijzigingen

3.1. Toelichting situatie

Voor kleine versiewijzigingen met geringe impact op de eindgebruikers kan het waardevol zijn om ze door te voeren op de lijst open standaarden, zonder dat een gehele toetsingsprocedure hiervoor wordt aangewend. Maar wel met behoud van de zorgvuldigheid van het Forum Standaardisatie.

Om deze reden is de volgende onderzoeksvraag uitgezet:

Onderzoek naar een methodologie voor het vereenvoudigen van het doorvoeren van zogenoemde kleine versiewijzigingen (bijvoorbeeld y- of z-releases) om de actualiteit van standaarden op de lijst open standaarden te verbeteren, in situaties waar het predicaat ‘uitstekend beheer’ niet van toepassing is.

3.2. Indeling voor het typeren van versiewijzigingen

Vanuit de voorbeelden van versiebeleid in bijlage 3 is de volgende x.y.z-indeling voor versioneren, ook wel bekend als Semantisch Versioneren, voorgelegd aan de experts:

x.y.Z-wijziging is een patch; ook wel kleine tekstuele wijzigingen en fouten
x.Y.z-wijziging is een minor wijziging; ook wel kleine inhoudelijke wijzigingen
X.y.z-wijziging is een major wijziging; ook wel grote inhoudelijke wijzigingen

Het merendeel van de experts kan zich vinden in de bovengenoemde indeling. Deze experts beamen dat het een denkkader of referentie voor het Forum Standaardisatie kan zijn waarop aangemelde versiewijzigingen ingedeeld worden. Het is niet de bedoeling dat het Forum Standaardisatie deze manier van versioneren afdwingt bij beheerorganisaties, maar het als een referentie gebruikt om te bepalen hoe de opeenvolgende toetsingsprocedure ingericht wordt. In hoofstuk 4 wordt dit in meer detail toegelicht.

Een van de experts merkt op dat ‘semantische versioneren’ kan helpen bij het categoriseren van de impact van wijzigingen (patch, minor, major) voor het bepalen van de zwaarte van de toetsingsprocedures van Forum Standaardisatie. Diverse standaarden gebruiken echter hun eigen beleid over semantsich versioneren en gebruiken verschillende versienummeringsschema’s. Het risico bestaat daardoor dat categroieën automatisch afgeleid worden uit versienummers die toevallig danwel bewust worden gebruikt door de beheerorganisaties van de standaarden. Bij het blind volgen van versienummering bij het toekennen van de categoriën (patch, minor, major), bestaat de kans dat betekenis wordt toegekend aan een versienummer die niet overeenkomt met de betekenis die de auteur van de standaard daar aan toekent. Daardoor kunnen onterecht bepaalde processtappen met waarborgen worden overgeslagen. Het is belangrijk dat Forum Standaardisatie alle wijzigingen zorgvuldig evalueert en de impact ervan beoordeelt volgens vastgestelde indicatoren.

3.2.1. Suggesties voor afwijkingen op de indeling

Een enkele expert geeft aan dat patches (Z-wijzigingen) volledig achterwege gelaten kunnen worden door het Forum Standaardisatie. Er kan een x.y-indeling worden gehanteerd door het Forum Standaardisatie waarbij er bij de opgenomen versie altijd het meest recente patch (Z-wijziging) geldt. Hoe sneller partijen gaan werken met de juiste Z-versie des te beter aangezien Z-wijzigingen voorkomen dat er gewerkt wordt met incorrecte of foutieve versies. Deze suggestie werd niet door iedere expert gedeeld, inzetten op een x.y.z-indeling wordt breder gedragen.

Een expert benoemt dat, conform semantische versioneren, het nuttig is om een aanvulling te maken op de x.y.z-indeling. Het gaat om de aanvulling Release Candidate (RC). Release Candidate betekent dat er een nieuwe versie beschikbaar is maar dat er nog geen definitieve standaard is gepubliceerd. Aangezien het Forum Standaardisatie slechts definitieve versies van standaarden opneemt op de lijst met open standaarden lijkt deze aanvulling vooralsnog geen meerwaarde te hebben voor het Forum Standaardisatie.

3.3. Bepaling type wijziging

Om de x.y.z-indeling te kunnen gebruiken als een referentie of denkkader moet het duidelijk zijn wanneer iets een patch, minor of major wijziging is. Hierover verschillen de experts in mening, waarbij het onderscheid tussen een minor en een major wijziging het meeste ter discussie staat.

De experts zijn het erover eens dat het wenselijk is dat de indiener van de wijziging zelf aangeeft wat voor een soort wijziging het is, dus de indiener bepaalt zelf of het een patch, minor of major wijziging omhelst. Dit kan de indiener aan het denken zetten over het type wijziging en de implicaties daarvan. Daarna blijft het aan het Bureau Forum Standaardisatie om tijdens de intake te bepalen of het daadwerkelijk een patch, minor of major wijziging omhelst. Bovendien kunnen aanvullende vragen richting indiener in het aanmeldformulier opgenomen worden over indicatoren die bepalen wat voor type wijziging het is. De suggestie voor aanvullende vragen wordt door meerdere experts positief ontvangen.

Een suggestie is om bij twijfel softwareleveranciers te bevragen hoe zij de wijziging typeren gezien dat zij hun producten zullen moeten aanpassen in meer of mindere mate.

3.3.1. Indicatoren voor het bepalen type wijziging

Door de experts zijn drie indicatoren benoemd die het type versiewijziging bepalen: backward compatibility, verplichtend karakter wijziging en impact van wijziging. Deze drie indicatoren worden hieronder toegelicht.

Backward compatibility

Een van de indicatoren om te bepalen of iets een minor of een major wijziging is kan de backward compatibility zijn ten opzichte van een eerdere versie.

Generiek beschrijft de term backward compatibility de mogelijkheid om een hoge mate van interopabiliteit te behouden met een implementatie van de nieuwe versie ten opzichte van implementaties op basis van een eerdere versie. Experts geven aan dat er verschillende definities worden gehandhaafd en dat men een verschillende betekenis geeft aan de term ‘hoge mate van interoperabiliteit’, met name op het gebied van standaarden. Voor software is de term beter toe te passen. Voor standaarden is het moeilijker om te doorgronden of er sprake is van backward compatibility.

Experts maken voor semantische standaarden het verschil tussen uitbreidingen en inperkingen op de standaard. Een uitbreiding is vaker backward compatible. Een inperking is vaker niet compatible met eerdere versies. Een inperking kan tevens een wijziging van een bestaande waarde zijn. Een bestaande implementatie (oude versie) kan bij een uitbreiding nog gebruikt worden, al bevat het niet de vaak rijkere functionaliteiten of waarden. Een bestaande implementatie (oude versie) kan bij een inperking niet altijd gebruikt worden omdat er meer functionaliteit of waarden in zit wat in de nieuwe versie niet meer ondersteund wordt.

In principe lijkt de indicator backward compatibility een mooi uitgangspunt voor het bepalen van een minor of major wijziging, in de praktijk zal dit lastig toe te passen zijn en is een zeer strenge definitie van backward compatibility noodzakelijk, hiervoor hebben de experts geen voorstel gedaan.

Verplichtend karakter van wijziging

Een expert geeft aan dat de wijziging tevens getypeerd kan worden door het verplichtend karakter van de wijziging. Als er sprake is van verplichte onderdelen in de wijzigingen dan kan er worden gesproken van een major wijziging (X-wijziging). Als de uitbreiding niet verplichte entiteiten of attributen bevat dan is er sprake van een minor wijziging (Y-wijziging). De mate van het kunnen negeren van de aanpassingen maakt of het een major of minor wijziging omvat.

Impact

Experts benoemen tevens de impact van de wijziging als indicator voor het bepalen van het type wijziging. Afhankelijk van de impact kan er worden bepaald of er een minor of major wijziging is. Denk aan impact op de techniek (moeten bestaande systemen worden aangepast?) of op interne werkprocessen (moet data uitwisseling anders worden gestructureerd?). Om de impact te bepalen is er een uitleg nodig van de indiener van de versiewijziging. Deze uitleg is een aanvulling op x.y.z-indeling. Het kan namelijk zo zijn dat een minor wijziging (Y-wijziging) wel een grote impact heeft. Aanvullende vragen in het aanmeldformulier kunnen houvast bieden. Enkele experts geven aan wel te waken voor het overbevragen van de indiener.

3.3.2. Verschil tussen type standaarden

Door de experts wordt tevens het verschil tussen technische en semantische standaarden en waardenlijsten aangehaald. Waardenlijsten zijn geen standaarden maar een eenduidige codelijst of referentielijst met waarden die gebruikt kunnen worden. Het Organisatie-identificatienummer (OIN) is een voorbeeld van een waardenlijst. Deze waardenlijsten kunnen regelmatig wijzigen, bijvoorbeeld de codelijst van gemeenten wijzigt na gemeentelijke herindelingen. Waardenlijsten worden opgenomen als onderdeel van de standaard, maar er wordt ook voor gekozen om ze slechts te vermelden in de standaard (bijvoorbeeld bij Digikoppeling).

Experts wisselen van mening of de waardenlijsten wel of niet onderdeel moeten zijn van standaarden op de lijst open standaarden van het Forum Standaardisatie. Enkele experts benoemen dat het wijs is om een aparte plek op de lijst te creëren specifiek voor waardenlijsten. Een expliciete verwijzing bij een standaard naar de bijbehorende waardenlijst zou verhelderend zijn. Andere experts geven aan dat sommige waardenlijsten fundamenteel bepalend zijn voor een standaard. Waardenlijsten worden te gevarieerd toegepast en experts komen niet tot een eenduidig advies over een mechanisme om wijzigingen specifiek aan waardenlijsten te verwerken.

3.4. Implicaties voor de toetsingsprocedure

Diverse experts beamen dat de bestaande toetsingsprocedure, zoals beschreven in bijlage 4, te zwaar is voor de patch en minor wijzigingen. De doorlooptijd en investering die nodig is voor het doorlopen van de toetsingsprocedure staat niet in verhouding tot de grootte van de wijziging. Experts komen met verschillende suggesties om de toetsingsprocedure anders in te richten, zonder dat de zorgvuldigheid van het Forum Standaardisatie in het geding komt.

Het vertrouwen in de actualiteit van de lijst open standaarden zou met een aanpassing aan de toetsingsprocedure vergoot worden, geven de experts aan. Bovendien helpt het om middelen te focussen op daar waar het echt nodig is, namelijk de X of Y-wijzigingen met grote impact.

3.4.1. Suggesties voor inkorten toetsingsprocedure

In de volgende afbeelding zijn de collectieve suggesties van de experts samengevat tot verschillende paden in de toetsingsprocedure voor iedere type versiewijziging. Hieronder worden de suggesties per type versiewijziging verder toegelicht.

Deze afbeelding geeft de verschillende paden in de toetsingsprocedure weer voor iedere type versiewijziging op basis van inzichten die opgehaald zijn bij de geïnterviewde experts.

Figuur 1 - Suggesties voor paden in toetsingsprocedure per type versiewijziging

Patch (x.y.Z-wijziging)

De experts zijn het erover eens dat bij patch de toetsingsprocedure flink ingekort mag worden. De volgende stappen worden benoemd voor de toetsingsprocedure van een patch:

aanmelding aan de hand van aanmeldformulier
waarbij er wordt aangegeven dat er sprake is van een patch (Z-wijziging) door de indiener;
intake aan de hand van een intakegesprek
het Bureau Forum Standaardisatie controleert of er daadwerkelijk sprake is een patch;
optioneel een lichtere openbare consultatie
er is vanuit de experts geen consensus over een lichtere vorm of het geheel achterwege laten van de openbare consultatie;
advisering aan het Forum Standaardisatie door het Bureau Forum Standaardisatie;
besluitvorming door het Forum Standaardisatie
het Forum Standaardisatie krijgt het mandaat van het OBDO om in het geval van een patch de besluitvorming op zich te nemen;
het OBDO ter kennisname informeren over het besluit.

Minor wijziging (x.Y.z-wijziging)

Bij minor wijzigingen zijn de experts het erover eens dat de impact de bepalende factor is in het al dat niet verkleinen van de toetsingsprocedure. Er zijn twee routes voor minor wijzigingen. Er zijn minor wijzigingen met weinig impact, waarbij de toetsingsprocedure aanzienlijk ingekort mag worden en er zijn minor wijzigingen met grote impact waarbij de experts graag een uitgebreider onderzoek zien. Of een dergelijke indeling haalbaar en uitvoerbaar is voor het Forum Standaardisatie moet verder bekeken worden, de experts geven aan dat zij minder goed de haalbaarheid en de uitvoering kunnen beoordelen.

De volgende stappen worden benoemd voor de toetsingsprocedure voor een minor wijziging (Y-wijziging) met weinig impact:

aanmelding aan de hand van aanmeldformulier
waarbij de indiener aangeeft dat er sprake is van een minor wijziging (Y-wijziging) en vragen beantwoordt op het aanmeldformulier over de impact van de versiewijziging;
intake aan de hand van een intakegesprek
het Bureau Forum Standaardisatie beoordeelt de mate van impact;
keuze voor de procedure door het Forum Standaardisatie
mogelijk stopt de toetsingsprocedure hier;
een klein expertonderzoek
zoals het kort telefonische bevragen van een beperkt aantal experts of het betrekken van softwareleveranciers;
optioneel een lichtere openbare consultatie
er is vanuit de experts geen consensus over een lichtere vorm of het geheel achterwege laten van de openbare consultatie;
advisering aan het Forum Standaardisatie door het Bureau Forum Standaardisatie;
besluitvorming door het Forum Standaardisatie
het Forum Standaardisatie krijgt het mandaat van het OBDO om in het geval van een minor wijziging de besluitvorming op zich te nemen;
het OBDO ter kennisname informeren over het besluit.

De volgende stappen worden benoemd voor de toetsingsprocedure voor een minor wijziging (Y-wijziging) met grote impact:

aanmelding aan de hand van aanmeldformulier
waarbij de indiener aangeeft dat er sprake is van een minor wijziging (Y-wijziging) en vragen beantwoordt op het aanmeldformulier over de impact van de versiewijziging;
intake aan de hand van een intakegesprek
het Bureau Forum Standaardisatie beoordeelt de mate van impact;
keuze voor de procedure door het Forum Standaardisatie
mogelijk stopt de toetsingsprocedure hier);
een expertonderzoek met (online) expertbijeenkomst,
een openbare consultatie,
advisering aan het Forum Standaardisatie door het Bureau Forum Standaardisatie;
besluitvorming door het Forum Standaardisatie
het Forum Standaardisatie krijgt het mandaat van het OBDO om in het geval van een minor wijziging de besluitvorming op zich te nemen;
het OBDO ter kennisname informeren over het besluit.

Major wijziging (X.y.z-wijziging)

Wat betreft de grote inhoudelijke wijzigingen zijn de experts erover eens dat de huidige toetsingsprocedure in stand moet blijven, waarbij het Forum Standaardisatie adviseert en OBDO besluit.

3.5. Maximum versiewijzigingen

Meerdere experts beamen dat het nuttig is om slechts enkele wijzigingen per jaar per standaard door te voeren. Met name voor X-wijzigingen geldt dat de meeste partijen uitgaan van maximaal een wijziging per jaar. Voor Y wijzigingen worden tevens een maximum van twee per jaar aangehouden. Voor Z wijzigingen hebben de experts verschillende reacties. Een expert geeft aan dat Z-wijzigingen meteen worden doorgevoerd en worden verwerkt in de software van leveranciers. Een andere expert geeft aan dat Z-wijzigingen worden opgespaard en twee keer per jaar worden uitgebracht. De reden is dat partijen met implementaties die niet live bijwerken last kunnen hebben van regelmatige wijzigingen, bijvoorbeeld partijen die werken met exports van tabellen.

Het Bureau Forum Standaardisatie benoemt dat er rekening gehouden moet worden met (project start)architecturen en met inkooptrajecten die lang duren (van maanden tot een half jaar) en dat het niet wenselijk is dat gedurende die tijd de standaard op de lijst versies verder is.

3.6. Additionele bevindingen

Enkele experts geven aan dat het nuttig kan zijn om te vermelden op de website van het Forum Standaardisatie dat er een nieuwere versie van de standaard beschikbaar is maar dat deze nog niet formeel is goedgekeurd. Hierbij zou een reden vermeld kunnen worden, bijvoorbeeld dat er een toetsingsprocedure loopt of dat de nieuwe versie ‘on hold’ is geplaatst met de daarbij behorende reden. Met deze toevoeging willen de experts bereiken dat er actuele informatie op de website van het Forum Standaardisatie wordt getoond.

Een andere expert benoemt dat voor de wijzigingen waar het OBDO slechts een kennisnemende rol aanneemt er een beroepsprocedure ingericht zou kunnen worden om toch partijen een mogelijkheid te geven om aan de bel te trekken als ze niet vertrouwen dat de toetsingsprocedure juist wordt doorlopen. In dat geval zou het Bureau Forum Standaardisatie een aanvullend onderzoek kunnen uitvoeren die dan wel in het OBDO behandeld kan worden.

Daarnaast noemt een expert dat het moeilijk is om te achterhalen welke experts er betrokken worden bij het expertonderzoek en waar de openbare consultatie wordt gepubliceerd. Dit zou explicieter naar buiten gebracht moeten worden. Het risico bestaat nu dat steeds dezelfde mensen gevraagd worden voor werkgroepen, technische commissies, expertgroepen en openbare consultaties.

4. Vertaling inzichten onderzoeken naar toetsingsprocedure

In de hierboven beschreven onderzoeken zijn inzichten opgehaald over de inrichtingskeuzes voor de implementatie van twee mechanismes:

(onderzoek naar) de mogelijkheid voor (een equivalent van) het toekennen van een predicaat ‘uitstekend beheer’ aan een Nederlandse intermediaire organisatie in het geval van een standaard met een internationale beheerorganisatie;
(onderzoek naar) een methodologie voor het vereenvoudigen van het doorvoeren van zogenoemde kleine versiewijzigingen (bijvoorbeeld y- of z-releases) om de actualiteit van standaarden op de lijst open standaarden te verbeteren, in situaties waar het predicaat ‘uitstekend beheer’ niet van toepassing is.

In samenwerking met Bureau Forum Standaardisatie is vervolgens een vertaling gemaakt hoe beide mechanismes de actualiteit van standaarden (versies) op de lijst open standaarden kunnen verbeteren binnen de zorgvuldigheid van de open toetsingsprocedure van het Forum Standaardisatie en met behoud van de bestuurlijke legitimiteit.

4.1. Vertaling inzichten onderzoek predicaat ‘uitstekend beheer’ voor een Nederlandse intermediair naar toetsingsprocedure Forum Standaardisatie

De toetsingsprocedure Forum Standaardisatie introduceert een nieuwe vorm van predicaat ‘uitstekend beheer’ speciaal voor een Nederlandse intermediair. Deze nieuwe vorm van predicaat ‘uitstekend beheer’ voor Nederlandse intermediair krijgt de naam predicaat ‘Erkend Nederlands Intermediair’ en is gebaseerd op de principes van het huidige predicaat ‘uitstekend beheer’. Het predicaat ‘Erkend Nederlands Intermediair’ vraagt lichte aanpassing aan de de toetsingsprocedure van het Forum Standaardisatie. Hieronder beschrijven we de verschillende aanpassingen.

4.1.1. Toelichting Uitstekend beheer voor Nederlandse intermediair (Erkend Nederlands Intermediair) op de Forum Standaardisatie website

De naam (Erkend Nederlands Intermediair) en het concept voor het predicaat ‘uitstekend beheer’ voor Nederlandse intermediairs is nieuw en behoeft de nodige uitleg. Op de website van Forum Standaardisatie waar standaarden kunnen worden aangemeld, zou een korte toelichting toegevoegd kunnen worden om het concept en de verwachtingen bij het invullen uit te leggen.

4.1.2. Toelichting Uitstekend beheer voor Nederlandse intermediair (Erkend Nederlands Intermediair) op het aanmeldformulier

Aanmeldformulier: nieuwe versie van een standaard (bij status Uitstekend Beheer)

In het huidige aanmeldformulier: nieuwe versie van een standaard (bij status Uitstekend Beheer) wordt een nadere toelichting gegeven over het proces van een nieuwe versie voor beheerorganisaties met het predicaat ‘uitstekend beheer’ van nationale standaarden. Dit zou kunnen worden uitgebreid met een extra toelichting voor het nieuwe predicaat ‘uitstekend beheer’ voor Nederlandse intermediairs (‘Erkend Nederlands Intermediair’).

Aanmeldformulier nieuwe standaard

Ook in het aanmeldformulier nieuwe standaard zou deze toelichting kunnen worden opgenomen.

4.1.3. Aanpassingen aanmeldformulier voor uitstekend beheer voor Nederlandse intermediair op aanmeldformulieren

Voornamelijk het samenspel tussen de internationale beheerorganisatie en de Nederlandse intermediair moet expliciet gemaakt worden: wie speelt welke rol en hoe worden de criteria ingevuld door zowel de internationale beheerorganisatie als de Nederlandse intermediair? Voor de hoofdcriteria die essentieel zijn bij het toekennen van het predicaat ‘uitstekend beheer’ zou een tweedeling helpen om expliciet uit te vragen naar de invulling van de rol van de Nederlande intermediair.

Naast de reeds gestelde criteria voor het predicaat ‘uitstekend beheer’, zou adoptieondersteuning (zoals benoemd in criteria 2.6 van de toetsingsprocedure: Is er adoptieondersteuning voor de standaard?) als aanvullend criterium voor een Nederlandse intermediair opgenomen moeten worden als essentieel criterium bij het toekennen van het predicaat ‘Erkend Nederlands Intermediair’ . Ook voor dit criterium zouden aanvullende vragen aan de Nederlandse intermediair gesteld kunnen worden.

Hieronder een eerste aanzet voor de aanvullende vragen en toelichtingen die expliciet aan Nederlandse intermediairs gesteld kunnen worden over de invulling van hun rol. De aanvullingen zijn beschreven in de kolom ‘aanvullingen voor Nederlandse intermediair’ en zijn richtinggevend. Er is in dit onderzoek niet expliciet ingegaan op de bewoording van de vragen en toelichtingen.

2.3

Is de inspraak van eenieder in voldoende mate geborgd?

Aanvullingen voor Nederlandse intermediair

2.3.4

Organiseert de standaardisatieorganisatie regelmatig overleggen met belanghebbenden over doorontwikkeling en beheer van de standaard?

Vraag: Wat doet de Nederlandse intermediair om deze overleggen in Nederland voldoende onder de aandacht te brengen?

Verwachting: Partijen bij elkaar brengen en attenderen op internationale overleggen

2.3.5

Organiseert de standaardisatieorganisatie een publieke consultatie voordat (een nieuwe versie van) de standaard wordt vastgesteld?

Vraag: Wat doet de Nederlandse intermediair om deze publieke consultatie actief onder de aandacht te brengen bij de Nederlandse overheid?

Verwachting: Informatieverspreiding en kennisuitwisseling. Rationale is dat het belang van Nederlandse stakeholders gehoord wordt.

2.5	Is het (versie)beheer van de standaard goed geregeld?	Aanvullingen voor Nederlandse intermediair
2.5.1	Heeft de standaardisatieorganisatie gepubliceerd beleid met betrekking tot (versie)beheer van de standaard? Bij voorkeur is dit beleid ook beschreven in een beheerplan.	Geen aanvullingen
2.5.2	Is de beheerdocumentatie goed vindbaar en verkrijgbaar?	Geen aanvulling
2.5.3	Is het belang van de Nederlandse overheid voldoende geborgd bij de ontwikkeling en het beheer van de standaard?	Vraag: Wat doet de Nederlandse intermediair om het Nederlands belang voldoende te borgen? Op welke wijze wordt gecontroleerd of Nederlandse inbreng ook daadwerkelijk wordt opgepakt? Verwachting: Doel is dat er voldoende vertrouwen is dat het Nederlands belang voldoende geborgd wordt. Bijeenkomsten en consultatie zijn middelen. Verwachting van de Nederlandse intermediair is dat zij de verbinding legt tussen Nederlandse markt en beheerorganisatie, o.a. door melding van consultatie en overleggen kenbaar te maken. Daarnaast is ook van belang dat de Nederlandse intermediair goed in beeld heeft wat de Nederlandse belangen zijn, een passende achterban hebben en ook signaleren of de belangen (on)voldoende vertegenwoordigd en meegenomen is.
2.5.4	Is de vertegenwoordiging van belanghebbenden bij het beheer van de standaard een goede representatie van het werkingsgebied en functioneel toepassingsgebied van de standaard?	Vraag: Wat doet de Nederlandse intermediair om het Nederlandse belang bij het beheer van de standaard voldoende te borgen? Verwachting: de Nederlandse intermediair dient direct betrokken te zijn bij de ontwikkelingen, bijvoorbeeld door een lidmaatschap van de internationale beheerorganisatie* en/ of gerelateerde community om daarmee invloed uit te oefenen op de standaard. *Dit zou ook als additionele eis opgenomen kunnen worden
2.5.5	Is het standaardisatieproces van de standaardisatieorganisatie zodanig goed geregeld dat het Forum zich kan onthouden van aanvullende toetsing bij de aanmelding van een nieuwe versie van de standaard?	Vraag: Wat is de rol van de internationale standaardisatieorganisatie, wat is de rol van de Nederlandse intermediair en hoe versterken deze elkaar? Verwachting: Transparantie over de inrichting van internationale standaardisatieorganisatie in het beheerproces en de borging van Nederlandse belangen door de Nederlandse intermediair.

2.6

Is er adoptieondersteuning voor de standaard?

Aanvullingen voor Nederlandse intermediair

2.6.1

Is er een toegankelijk aanspreekpunt of organisatie waar meer informatie over de standaard is te vinden en valt op te vragen?

Vraag: Is er een toegankelijk nationaal aanspreekpunt of organisatie?

Verwachting: Duidelijkheid over waar een gebruiker moet zijn met een inhoudelijke vraag. Verwachting is dat Nederlandse gebruikers niet doorverwezen worden naar internationale beheerorganisaties, maar dat het de verantwoordelijkheid van de Nederlandse intermediair is om antwoord te geven, of om contact op te nemen met de internationale organisatie om antwoorden door te zetten. Het is de taak van de Nederlandse intermediair om de Nederlandse stakeholders te bedienen.

2.6.2

Wordt er ondersteuning gegeven in de adoptie en de implementatie van de standaard?

Vraag: Wordt er vanuit een Nederlandse organisatie ondersteuning gegeven in de adoptie en de implementatie van de standaard?

Verwachting: De Nederlandse intermediair moet er voor zorgen dat de standaard bruikaar is in Nederland. Vertaling kan daar een uiting van zijn.

De hierboven beschreven wijzigingen zijn verwerkt in een concept van een nieuwe versie van het aanmeldformulier. In bijlage 5 is deze te vinden. Hierin zijn tevens de wijzigingen van het onderzoek naar een methodologie voor het vereenvoudigen van het doorvoeren van zogenoemde kleine versiewijzigingen om de actualiteit van standaarden op de lijst open standaarden te verbeteren, in situaties waar het predicaat ‘uitstekend beheer’ niet van toepassing is.

4.2. Vertaling inzichten onderzoek vereenvoudigen doorvoeren van kleine versiewijzigingen

Ook het introduceren een vereenvoudiging voor versiewijziging vraagt lichte aanpassing aan de inhoudelijke criteria uit de toetsingsprocedure en aan de toetsingsprocedure van het Forum Standaardisatie. Hieronder beschrijven we de verschillende aanpassingen.

In de vertaling van de onderzoeksresultaten is ervoor gekozen in afstemming met Bureau Forum Standaardisatie dat het bijhouden van Z-wijzigingen buiten scope valt van de lijst open standaarden van Forum Standaardisatie.

4.2.1. Aanpassingen aanmeldformulier voor vereenvoudigen versiewijzigingen

Het is wenselijk om de indiener zelf te laten aangegeven van welk type versiewijzging er sprake is en om de impact van die versiewijzging te beschrijven. Hiervoor is het nodig om het aanmeldformulier aan te passen.

1.1

Basisinformatie standaard(en)
(In geval van een set van standaarden, meerdere malen invullen)

Aanvullingen voor verduidelijking versiewijziging

1.1.3

Versie van de standaard, vaststellingsdatum en status

Vraag: Geef aan of er sprake is van een X (major) of Y (minor) wijziging, conform Semantisch Versioneren. Geef een korte toelichting waarom er sprake is van dat type versiewijzging.

1.1.11

Welke wijzigingen in de nieuwe versie van de standaard zijn relevant voor Forum Standaardisatie en het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid (OBDO) Digitale Overheid?

Vraag: Wat is de impact van de versiewijziging op de techniek (bestaande systemen) of op interne werkprocessen?

4.2.2. Aanpassingen toetsingsprocedure voor vereenvoudigen versiewijzigingen

Figuur 2 - Voorstel aanpassingen toetsingsprocedure

Minor wijziging (x.Y-wijziging)

De volgende stappen gelden voor de toetsingsprocedure van een minor wijziging:

aanmelding aan de hand van aanmeldformulier;
intake aan de hand van een intakegesprek;
keuze voor de procedure door het Forum Standaardisatie;
een klein expertonderzoek tenzij er voor het Bureau Forum Standaardisatie redenen zijn om over te gaan op een groot expertonderzoek (denk aan grote impact van de wijziging);
een openbare consultatie;
advisering aan het Forum Standaardisatie door het Bureau Forum Standaardisatie;
besluitvorming door het Forum Standaardisatie;
het OBDO ter kennisname informeren over het besluit.

Major wijziging (X.y-wijziging)

De huidige toetsingsprocedure blijft in stand, waarbij het Forum Standaardisatie adviseert en OBDO besluit.

4.2.3. Aanpassing mandaat Forum Standaardisatie

Het Forum Standaardisatie dient het mandaat te krijgen van het OBDO om in het geval van een patch en een minor wijziging de besluitvorming op zich te nemen. Hiervoor dienen de bestuurlijke processen in gang te worden gezet.

5. Bijlage

Bijlage 1 – Begrippenlijst

Begrip	Omschrijving
Intermediair	Een Nederlandse organisatie die toeziet op het bevorderen van de adoptie van een internationale standaard in Nederland en als vertegenwoordiger fungeert van de Nederlandse gebruikers indien er sprake is van een standaard met een internationale beheerorganisatie.
Predicaat ‘uitstekend beheer’	Forum Standaardisatie kan de kwalificatie ‘uitstekend beheer’ toekennen aan een beheerorganisatie als die volledig voldoet aan het criterium ‘open standaardisatieproces’ en er vertrouwen is bij het Forum Standaardisatie dat in het beheerproces alle mogelijke belangen die spelen rondom de standaard zorgvuldig worden afgewogen. Dit zogenoemde predicaat 'uitstekend beheer' wordt alleen toegekend aan een beheerorganisatie voor een specifieke standaard. Een beheerorganisatie met predicaat ‘uitstekend beheer’ op de betreffende standaard hoeft vervolgens een nieuwe versie niet aan te melden voor een volledige toetsingsprocedure.
Semantisch versioneren	Semantisch versioneren geeft aan waarmee en waarop versienummers veranderen en verhoogd worden. Het biedt duiding over de onderliggende code en wat er is aangepast tussen de verschillende versies.
Backward compatible	Generiek beschrijft de term backward compatibility de mogelijkheid om een hoge mate van interopabiliteit te behouden met een implementatie van de nieuwe versie ten opzichte van implementaties op basis van een eerdere versie.

Bijlage 2 - Criteria voor predicaat uitstekend beheer

In de ‘Toetsingsprocedure en criteria voor de lijst open standaarden’ beschrijft het Forum Standaardisatie een aantal criteria die essentieel zijn voor het verkrijgen van het predicaat ‘uitstekend beheer’:

2.3	Is de inspraak van eenieder in voldoende mate geborgd?
2.3.4	Organiseert de standaardisatieorganisatie regelmatig overleggen met belanghebbenden over doorontwikkeling en beheer van de standaard?
2.3.5	Organiseert de standaardisatieorganisatie een publieke consultatie voordat (een nieuwe versie van) de standaard wordt vastgesteld?

2.5	Is het (versie)beheer van de standaard goed geregeld?
2.5.1	Heeft de standaardisatieorganisatie gepubliceerd beleid met betrekking tot (versie)beheer van de standaard? Bij voorkeur is dit beleid ook beschreven in een beheerplan.
2.5.2	Is de beheerdocumentatie goed vindbaar en verkrijgbaar?
2.5.3	Is het belang van de Nederlandse overheid voldoende geborgd bij de ontwikkeling en het beheer van de standaard?
2.5.4	Is de vertegenwoordiging van belanghebbenden bij het beheer van de standaard een goede representatie van het werkingsgebied en functioneel toepassingsgebied van de standaard?
2.5.5	Is het standaardisatieproces van de standaardisatieorganisatie zodanig goed geregeld dat het Forum zich kan onthouden van aanvullende toetsing bij de aanmelding van een nieuwe versie van de standaard?

Bijlage 3 - Analyse bestaand versiebeleid

Om een beeld te krijgen van de mogelijkheden voor het vereenvoudigen van het doorvoeren van kleine versiewijzigingen zijn er verscheidene voorbeelden aangehaald van versiebeleid bij standaardisatieorganisaties.

5.3.1. BOMOS over versiebeheer

BOMOS deel 2: de versieping 3.0.1. maakt onderscheid tussen major releases die een grote wijziging omvatten en minor releases die slechts kleine aanpassingen inhouden. Bovendien wordt er beschreven dat er eisen zijn op het gebied van migratie en compatibiliteit tussen versies. Soms worden er binnen de standaard voorzieningen getroffen om dit mogelijk te maken. Vaak wordt er bijvoorbeeld gekozen om standaarden tot een bepaalde versie backward compatible te maken. Bijvoorbeeld: alle minor wijzigingen op een major versie zijn backward compatible. BOMOS geeft aan dat als er een dergelijke afspraak is, het goed is dit expliciet te maken.

In de handreiking BOMOS2i: de praktische aanpak van het Forum Standaardisatie wordt het volgende genoemd rondom versiebeleid:

Versiebeleid met onderscheid tussen major (functionaliteit aanpassing), minor (kleine verbeteringen) en bug fixes is noodzakelijk.
Met versiebeheer worden wijzigingen gedocumenteerd. Wijzigingen kunnen variëren van geen invloed op bestaande implementaties en zijnde backward compatible tot zodanig dat dit niet langer het geval is. Het versiebeheer beschrijft hoe met deze verschillende vormen van wijzigingen wordt omgegaan.
Met uitzondering van bug fixes mogen er niet meer dan 2 versies per jaar zijn. Indien meer flexibiliteit nodig is, dienen daarvoor mechanismes zoals codelijsten gebruikt te worden. Ook moet (op de website) zeer eenduidig worden vastgelegd en gecommuniceerd welke de actuele versie van de standaard is.Semantisch Versioneren 2.0.0.

Semantisch Versioneren geeft aan waarmee en waarop versienummers veranderen en verhoogd worden. Het biedt duiding over de onderliggende code en wat er is aangepast tussen de verschillende versies. Gegeven een versienummer in de vorm MAJEUR.MINEUR.PATCH, worden de individuele elementen als volgt verhoogd:

MAJEUR wordt verhoogd bij incompatibele API-wijzigingen,
MINEUR wordt verhoogd bij het toevoegen van functionaliteit die compatibel is met de vorige versie, en
PATCH wordt verhoogd bij compatibele bugfixes.

5.3.2. Versiebeheer bij Digitaal Vlaanderen

Het Agentschap Digitaal Vlaanderen erkent in het rapport ‘Proces en methode voor het ontwikkelen van data standaarden’ de volgende wijzigingen en processtappen:

Editoriale wijzigingen en fouten: Dit zijn wijzigingen die geen impact hebben op de applicaties die de standaard geïmplementeerd hebben, bijvoorbeeld extra verduidelijking, typfouten, etc. Deze wijzigingen kunnen gewoon doorgevoerd worden. Er hoeft niet noodzakelijk een nieuwe versie gepubliceerd te worden en er kan bvb. erratum gepubliceerd worden.
Kleine inhoudelijke wijzigingen: Voorbeelden van kleine inhoudelijke wijzigingen in de context van semantische data standaarden zijn: de toevoeging van een eigenschap en het strenger of minder streng maken van bepaalde restricties. Deze wijzigingen hebben een (mogelijke) impact op implementaties, doch een kleine impact. Voor deze wijzigingen dient in principe het proces voor het ontwikkelen van een specificatie doorlopen te worden. Doch, voor kleine wijzigingen kan dit een verkorte procedure zijn, waarbij de thematische werkgroep wordt samengeroepen om de issues te bespreken en vervolgens de wijzigingen doorvoert in een nieuwe versie van de specificatie.
Grote inhoudelijke wijzigingen: Deze wijzigingen veranderen fundamentele zaken in de specificatie en de onderliggende specificaties, bijvoorbeeld door een definitie te wijzigen, klassen toe te voegen, eigenschappen te verwijderen of gecontroleerde vocabularia fundamenteel te wijzigen. Bestaande implementaties zullen genoodzaakt zijn de impact te analyseren en waar nodig wijzigingen aan te brengen om conform de (nieuwe versie van de) standaard te blijven. Voor deze wijzigingen dient in het gehele proces voor het ontwikkelen van een specificatie doorlopen te worden, inclusief een nieuwe publieke reviewperiode, ongeacht de levenscyclus fase waarin de standaard zich bevindt.

5.3.4. Versiebeheer bij SETU

De SETU werkt met twee types releases van standaarden, dit staat beschreven in de SETU werkwijze. Dit zijn de volledige releases (1.0, 2.0, enz.) en punt releases (1.1, 2.5, enz.). Punt releases zijn releases met kleine aanpassingen ten opzichte van de volledige release. Dit kunnen bijvoorbeeld updates en bug fixes zijn. Punt releases zijn in principe backward compatible met de bijbehorende volledige release en hebben geen vastgestelde tijdslijn. Volledige releases (1.0 release uitgezonderd) bevatten grote wijzigingen ten opzichte van de vorige volledige (of punt) release en zijn niet per definitie backward compatible.

Voor het uitbrengen van volledige releases van SETU standaarden gelden een aantal richtlijnen met betrekking tot het te volgen tijdsschema:

Er is per jaar niet meer dan één volledige release van een standaard. Het SETU bestuur beslist wanneer een volledige release plaats vindt.
Een nieuwe volledige release wordt ruim van tevoren aangekondigd.

De input voor een nieuwe release wordt enige tijd voor het uitbrengen van de nieuwe versie stopgezet. Input welke te laat binnen komt wordt verwerkt in een volgende (punt) release. Wanneer voor een 0.9 draft release van een standaard is gekozen, kan input tot korter voor het uitbrengen van de 1.0 release worden verwerkt.

5.3.5. Versiebeheer bij Geonovum

Geonovum hanteert drie typen versies voor een wijziging van een basis geo-standaard, dit staat beschreven in het document beheer basis geo-standaarden. Bijvoorbeeld: versie 2.1.0 (=X.Y.Z):

X-wijzigingen Deze wijzigingen veranderen de structuur van de standaard. Hierdoor zijn X-wijzigingen niet backward compatible. Frequentie: maximaal 1 keer per 3 jaar.
Y-wijzigingen Dit zijn wijzigingen die niet de structuur veranderen. Dit kunnen bijvoorbeeld updates zijn of inhoudelijke aanpassingen aan objecten, attributen of waardelijsten of de reikwijdte van de standaard. Deze wijzigingen zijn backward compatible. Frequentie: maximaal 1 keer per jaar.
Z-wijzigingen Dit zijn in feite oplossingen van technische fouten of verbeteringen van technische aard. Deze wijzigingen zijn backward compatible. Frequentie: zo spoedig mogelijk na constatering.

Proces voor X en Y wijzigingen

Deze vergen volledige afstemming en het doorlopen van alle fasen: Inhoud, Toetsing, Besluitvorming en Implementatie. Voor de inhoudelijke fase wordt een werkgroep gestart met daarin vertegenwoordiging van belangrijke stakeholders. Het resultaat van de werkgroep wordt in een openbare consultatie getoetst. Besluitvorming over vaststelling van een standaard vindt plaats in de programmaraad van Geonovum. Indien nodig wordt met softwareleveranciers een convenant afgesloten of een bestaand convenant uitgebreid, waarin wordt afgesproken dat zij (onderdelen van) de standaard gaan ondersteunen.

Proces voor Z wijzigingen

Deze dienen zo snel als mogelijk uitgevoerd te worden. De inhoudelijke fase wordt door een medewerker van Geonovum gedaan. Toetsing vindt plaats d.m.v. een (beperkte) consultatie met stakeholders. Besluitvorming vindt plaats door het standaardenteam van Geonovum met een notificatie van de wijziging aan de programmaraad. Implementatie vindt plaats door het publiceren van de wijziging op de website van Geonovum.

Bijlage 4 – Bestaande toetsingsprocedure versiewijziging standaard

Voor standaarden met een beheerorganisatie zonder het predicaat ‘uitstekend beheer betekent iedere versiewijziging die aangemeld wordt het volgen van het geheel van de toetsingsprocedure voor de lijst open standaarden van het Forum Standaardisatie.

De volgende stappen worden gevolgd in de toetsingsprocedure:

aanmelding aan de hand van een aanmeldformulier,
intake aan de hand van een intakegesprek,
besluit voor de procedure door het Forum Standaardisatie (mogelijk stopt de toetsingsprocedure hier),
een expertonderzoek met (online) expertbijeenkomst,
een openbare consultatie,
advisering aan het OBDO (Overheidsbreed Overleg Digitale Overheid) door het Forum Standaardisatie,
besluitvorming door het OBDO.

Figuur 3 - Schematische weergave toetsingsprocedure open standaarden

Bijlage 5 – Concept nieuwe versie aanmeldformulier nieuwe standaard

Het formulier ‘aanmelding van een nieuwe standaard’ hieronder is een concept van een nieuwe versie van het formulier waarin de wijzigingen verwerkt zijn uit de onderzoeken naar:

de mogelijkheid voor (een equivalent van) het toekennen van een predicaat ‘uitstekend beheer’ aan een Nederlandse intermediaire organisatie in het geval van een standaard met een internationale beheerorganisatie;
- een methodologie voor het vereenvoudigen van het doorvoeren van zogenoemde kleine versiewijzigingen (bijvoorbeeld y- of z-releases) om de actualiteit van standaarden op de lijst open standaarden te verbeteren, in situaties waar het predicaat ‘uitstekend beheer’ niet van toepassing is.

Aanmelding van een nieuwe standaard

Met dit formulier kunt u een standaard aanmelden voor de Lijst open Standaarden van het Forum standaardisatie.

Voordat u een standaard aanmeldt, adviseren wij u om kennis te nemen van de criteria en procedure die het Forum Standaardisatie hanteert voor plaatsing op de lijst open standaarden. Deze criteria en procedure vindt u op de website van het Forum Standaardisatie.

Vul dit formulier zo volledig mogelijk in. Het formulier bestaat uit vier delen:

Contactgegevens van de indiener.
Basisinformatie over de standaard.
Criteria voor het in behandeling nemen van de standaard.
Criteria die worden getoetst als Forum Standaardisatie de standaard in behandeling neemt voor plaatsing op de lijst.

Voor vragen over dit formulier en de criteria kunt u contact opnemen met het Forum Standaardisatie via e-mail info@forumstandaardisatie.nl of telefoon 070-8887776.

Als u het aanmeldingsformulier zo volledig mogelijk heeft ingevuld, kunt u deze als bijlage versturen naar info@forumstandaardisatie.nl met als onderwerp: "Aanmelding standaard". Na ontvangst van het formulier ontvangt u binnen 5 dagen een ontvangstbevestiging per e-mail.

Hartelijk dank voor uw aanmelding.

0. Persoonsgegevens indiener & relatie tot standaard

Forum Standaardisatie gebruikt de gegevens die u hier invult om met u in contact te kunnen treden. De gegevens die u hier invult worden vertrouwelijk behandeld en alleen gebruikt om uw aanmelding van de standaard te verwerken. Wij gebruiken uw gegevens niet voor andere doeleinden.

0.	Persoonsgegevens en relatie tot de standaard
0.1	Naam:

0.2	Organisatie:

0.3	Functie:

0.4	Telefoonnummer:

0.5	E-mailadres

0.6	Welke relatie bestaat er tussen uw organisatie en de standaard?

0.7	Zijn er (andere) overheidsorganisaties die de aanmelding van deze standaard ondersteunen?

I. Basisinformatie aanmelding standaard

In dit deel vragen wij u om basisinformatie over de standaard en de organisatie die deze beheert. Probeer dit zo volledig mogelijk in te vullen.

1.1	Basisinformatie standaard(en) (In geval van een set van standaarden, meerdere malen invullen)
1.1.1	Volledige naam van de standaard

1.1.2	Verkorte naam van de standaard

1.1.3	Versie van de standaard, vaststellingsdatum en status
	[nieuw toegevoegd n.a.v. onderzoek verkorten procedure versiewijzigingen; zie h4] Geef aan of er sprake is van een X (major) of Y (minor) wijziging, conform Semantisch Versioneren. Geef een korte toelichting waarom er sprake is van dat type versiewijzging.
1.1.4	Oudere en aanstaande versies van de standaard inclusief (verwachte) publicatiedata en ondersteuningsstatus

1.1.5	Naam en vindplaats specificatiedocument (bij voorkeur URL of bijvoegen bij aanmelding)

1.1.6	Naam van de standaardisatieorganisatie

1.1.7	Kosten van deelname aan het standaardisatieproces (bijv. voor lidmaatschap)

1.1.8	Kosten voor het verkrijgen van het specificatiedocument

1.1.9	Andere standaarden die genoemd worden in het specificatiedocument van de standaard

1.1.10	Hoe werkt de standaard? (Maak duidelijk hoe de standaard werkt, wat deze mogelijk maakt en welk probleem het oplost)

1.1.11	[nieuw toegevoegd n.a.v. onderzoek verkorten procedure versiewijzigingen; zie h4] Welke wijzigingen in de nieuwe versie van de standaard zijn relevant voor Forum Standaardisatie en het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid (OBDO) Digitale Overheid?
	[nieuw toegevoegd n.a.v. onderzoek verkorten procedure versiewijzigingen; zie h4] Wat is de impact van de versiewijziging op de techniek (bestaande systemen) of op interne werkprocessen?

1.2	Toepassings- en werkingsgebied van opname
1.2.1	Wat is het beoogde functioneel toepassingsgebied voor de standaard?

1.2.2	Wat is het beoogde organisatorisch werkingsgebied voor de standaard? (hoeft alleen ingevuld te worden als de standaard op voor de status ‘pas toe of leg uit’ wordt ingediend)
	Voor een standaard met de aanbevolen status geldt geen verplichting tot gebruik. Om die reden is het niet van belang om een organisatorisch werkingsgebied vast te stellen.

II. Criteria voor inbehandelname

De criteria voor inbehandelname worden gebruikt tijdens de intake om te bepalen of een aanmelding correct is en binnen de scope van de lijsten valt. U kunt voor het beantwoorden van deze vraag de tekstvlakken bij de betreffende criteriavragen gebruiken.

Criteria: De aanmelding is correct en valt binnen scope van de lijsten, d.w.z. de standaard:

is toepasbaar voor elektronische gegevensuitwisseling tussen en met (semi-) overheidsorganisaties;
heeft een beoogde opnamegebied om substantieel breed bij te dragen aan de interoperabiliteit van de (semi-)overheid;
lost een bestaand (interoperabiliteits)probleem op en voorkomt leveranciersafhankelijkheid;
is niet reeds wettelijk verplicht.

2.	Valt de aangemelde standaard binnen de scope van de lijsten?
2.1	Is het een standaard voor elektronische gegevensuitwisseling tussen (semi-) overheidsorganisaties en bedrijven, tussen (semi-)overheidsorganisaties en burgers of tussen (semi-)overheidsorganisaties onderling?
	Ja/Nee, omdat…
2.2	Is het beoogde functioneel toepassingsgebied en het organisatorisch werkingsgebied van de standaard, voldoende breed om substantieel bij te dragen aan de interoperabiliteit van de (semi-)overheid?
	Ja/Nee, omdat…
2.3	Is het zinvol de standaard op te nemen, gezien het feit dat deze niet al wettelijk verplicht is voor het beoogde functioneel toepassingsgebied en organisatorisch werkingsgebied?
	Ja/Nee, (indien Nee in welke wetgeving is de standaard opgenomen)
2.4	Draagt de standaard bij aan de oplossing van een bestaand, relevant (interoperabiliteits)probleem en het voorkomen van leveranciersafhankelijkheid?
	Ja/Nee, graag onderbouwen met een voorbeeld

III. Inhoudelijke criteria

De inhoudelijke criteria worden gebruikt voor het expertonderzoek om te adviseren over het al dan niet opnemen van de standaard op één van de lijsten. U kunt voor het beantwoorden van deze vragen de tekstvlakken bij de betreffende criteriavragen gebruiken. De vragen dienen beantwoord te worden met Ja, Nee of Onbekend en altijd te worden voorzien van een toelichting op het antwoord.

1. Inhoudelijk criterium: Toegevoegde waarde

Criterium: De interoperabiliteitswinst en andere voordelen van adoptie van de standaard wegen overheidsbreed en maatschappelijk op tegen de risico’s en nadelen.

Vragen:

1.1	Verhoudt de standaard zich goed tot andere standaarden?
1.1.1	Kan de standaard naast of in combinatie met reeds opgenomen standaarden worden toegepast (d.w.z. de standaard conflicteert niet met reeds opgenomen standaarden)?
	Ja/Nee, omdat… (indien nee graag aangeven met welke standaarden deze standaard conflicteert)
1.1.2	Biedt de aangemelde standaard meerwaarde boven reeds opgenomen standaarden met een overlappend functioneel toepassings- en organisatorisch werkingsgebied? (Dit kan ook om een nieuwe versie van dezelfde standaard gaan.)
	Ja/Nee, omdat…
1.1.3	Biedt de aangemelde standaard meerwaarde boven bestaande concurrerende standaarden die in aanmerking zouden kunnen komen voor opname?
	Ja/Nee, (graag aangeven welke concurrerende (open of gesloten) standaarden er zijn)
1.1.4	Is de standaard een internationale standaard of sluit de standaard aan bij relevante internationale standaarden?
	Ja/Nee, (aangeven welke standaarden het betreft)

1.2	Wegen de kwantitatieve en kwalitatieve voordelen van adoptie van de standaard, voor de (semi-)overheid als geheel en voor de maatschappij, op tegen de nadelen?
1.2.1	Zijn de kosten van implementatie acceptabel en zijn deze kosten bekend en inzichtelijk?
	Ja/Nee, omdat…
1.2.2	Is er een (kwalitatieve) business case van de standaard aanwezig?
	Ja/Nee, eventueel verwijzen naar een eerder uitgevoerde businesscase
1.2.3	Is de meerwaarde van de standaard goed inzichtelijk te maken? Wat betekent de standaard voor de (bedrijfs)processen van een organisatie of keten en wat los je met de standaard op?
	Ja/Nee, omdat…
1.2.4	Zijn de beveiligingsrisico’s aan overheidsbrede adoptie van de standaard acceptabel?
	Ja/Nee, omdat…
1.2.5	Zijn de privacyrisico’s aan overheidsbrede adoptie van de standaard acceptabel?
	Ja/Nee, omdat…

2. Inhoudelijk criterium: Open standaardisatieproces

Criterium: De ontwikkeling en het beheer van de standaard zijn op een open, onafhankelijke, toegankelijke, inzichtelijke, zorgvuldige en duurzame wijze ingericht.

[nieuw toegevoegd n.a.v. onderzoek verkorten procedure versiewijzigingen; zie h4] Let op: Forum Standaardisatie kan het predicaat ‘uitstekend beheer’ toekennen aan een beheerorganisatie als die volledig voldoet aan het criterium ‘open standaardisatieproces’ en er vertrouwen is bij het Forum Standaardisatie dat in het beheerproces alle mogelijke belangen die spelen rondom de standaard zorgvuldig worden afgewogen. De kwalificatie 'uitstekend beheer' wordt toegekend aan een Nederlandse beheerorganisatie voor een specifieke standaard.

Vragen startende met UB dienen positief beantwoord te worden en zijn essentieel wil een Nederlandse organisatie in aanmerking komen voor de status uitstekend beheerproces.

In het geval van een standaard met een internationale beheerorganisatie is het van belang dat een Nederlandse intermediaire organisatie toeziet op het bevorderen van de adoptie in Nederland en dat deze organisatie als vertegenwoordiger fungeert van de Nederlandse gebruikers. Voor deze Nederlandse intermediair is het mogelijk om het predicaat ‘Erkend Nederlands Intermediair’ toegekend te krijgen; het predicaat ‘Erkend Nederlands Intermediair’is gebaseerd op de principes van predicaat ‘uitstekend beheer’. De kwalificatie ' Erkend Nederlands Intermediair ' wordt toegekend aan een Nederlandse intermediaire organisatie voor een specifieke standaard.

Vragen startende met NL_int dienen naast de vragen die starten met UB aanvullend positief beantwoord te worden en zijn essentieel wil een Nederlandse intermediaire organisatie in aanmerking komen voor de status uitstekend beheerproces.

Vragen:

2.1	Is de documentatie voor eenieder drempelvrij beschikbaar?
2.1.1	Is het specificatiedocument beschikbaar zonder dat er sprake is van onacceptabele belemmeringen (zoals te hoge kosten en te hoge lidmaatschapseisen)?
	Ja/Nee, (graag een verwijzing toevoegen naar het specificatiedocument)
2.1.2	Is de documentatie over het ontwikkel- en beheerproces (bijv. het voorlopige specificatiedocument, notulen en beschrijving besluitvormingsprocedure) beschikbaar zonder dat er sprake is van onacceptabele belemmeringen (zoals te hoge kosten en te hoge lidmaatschapseisen)?
	Ja/Nee, (graag een verwijzing toevoegen naar deze documentatie)

2.2	Is het intellectuele eigendomsrecht voor eenieder beschikbaar, zodat de standaard vrij implementeerbaar en te gebruiken is
2.2.1	Stelt de standaardisatieorganisatie het intellectueel eigendomsrecht op de standaard m.b.t. bijvoorbeeld eventuele patenten- onherroepelijk royalty-free voor eenieder beschikbaar?
	Ja/Nee, (graag een verwijzing toevoegen waar dit uit blijkt)
2.2.2	Garandeert de standaardisatieorganisatie dat partijen die bijdragen aan de ontwikkeling van de standaard hun intellectueel eigendomsrecht onherroepelijk royalty-free voor eenieder beschikbaar stellen?
	Ja/Nee, (graag een verwijzing toevoegen waar dit uit blijkt)

2.3	Is de inspraak van eenieder in voldoende mate geborgd?
2.3.1	Is het besluitvormingsproces toegankelijk voor alle belanghebbenden (bijv. gebruikers, leveranciers, adviseurs, wetenschappers)?
	Ja/Nee, (graag een verwijzing toevoegen waar dit uit blijkt)
2.3.2	Vindt besluitvorming plaats op een wijze die zoveel mogelijk recht doet aan de verschillende belangen?
	Ja/Nee, (graag aangeven wat voor een type besluitvorming het betreft bijvoorbeeld consensus-, unanimiteit- of meerderheidsbesluitvorming)
2.3.3	Kan een belanghebbende formeel bezwaar aantekenen tegen de gevolgde procedure?
	Ja/Nee, (graag een verwijzing toevoegen waar dit uit blijkt)
2.3.4 UB	Organiseert de standaardisatieorganisatie regelmatig overleggen met belanghebbenden over doorontwikkeling en beheer van de standaard?
	Ja/Nee, (graag een verwijzing naar waar dit wordt gepubliceerd en welke organisaties worden betrokken)
2.3.4 NL_int	[nieuw toegevoegd n.a.v. onderzoek verkorten procedure versiewijzigingen; zie h4] Wat doet de Nederlandse intermediair om deze overleggen in Nederland voldoende onder de aandacht te brengen?
	(Verwachting: Partijen bij elkaar brengen en attenderen op internationale overleggen)
2.3.5	Organiseert de standaardisatieorganisatie een publieke consultatie voordat (een nieuwe versie van) de standaard wordt vastgesteld?
	Ja/Nee, (graag een verwijzing naar waar dit wordt gepubliceerd)
2.3.5 NL_int	[nieuw toegevoegd n.a.v. onderzoek verkorten procedure versiewijzigingen; zie h4] Wat doet de Nederlandse intermediair om deze publieke consultatie actief onder de aandacht te brengen bij de Nederlandse overheid?
	(Verwachting: Informatieverspreiding en kennisuitwisseling. Rationale is dat het belang van Nederlandse stakeholders gehoord wordt)

2.4	Is de standaardisatieorganisatie onafhankelijk en duurzaam?
2.4.1	Is de ontwikkeling en het beheer van de standaard belegd bij een onafhankelijke non-profit standaardisatieorganisatie?
	Ja/Nee, (graag een verwijzing toevoegen waar dit uit blijkt)
2.4.2	Is de financiering van de ontwikkeling en het onderhoud van de standaard voor tenminste drie jaar gegarandeerd?
	Ja/Nee, (graag een verwijzing toevoegen waar dit uit blijkt)

2.5	Is het (versie) beheer van de standaard goed geregeld?
2.5.1 UB	Heeft de standaardisatieorganisatie gepubliceerd beleid met betrekking tot versiebeheer van de standaard? (met o.a. aandacht voor migratie van gebruikers). Bij voorkeur is dit beleid ook beschreven in een beheerplan.
	Ja/Nee, (graag een verwijzing naar waar dit wordt gepubliceerd)
2.5.2 UB	Is de beheerdocumentatie goed vindbaar en verkrijgbaar?
	Waar is deze te vinden. Graag verwijzingen.
2.5.3 UB	Is het belang van de Nederlandse overheid voldoende geborgd bij de ontwikkeling en het beheer van de standaard?
	Ja/Nee, (graag een nadere onderbouwing)
2.5.3 NL_int	[nieuw toegevoegd n.a.v. onderzoek verkorten procedure versiewijzigingen; zie h4] Wat doet de Nederlandse intermediair om het Nederlands belang voldoende te borgen? Op welke wijze wordt gecontroleerd of Nederlandse inbreng ook daadwerkelijk wordt opgepakt?
	(Verwachting: Doel is dat er voldoende vertrouwen is dat het Nederlands belang voldoende geborgd wordt. Bijeenkomsten en consultatie zijn middelen. Verwachting van de Nederlandse intermediair is dat zij de verbinding legt tussen Nederlandse markt en beheerorganisatie)
2.5.4 UB	Is de vertegenwoordiging van belanghebbenden bij het beheer van de standaard een goede representatie van het werkingsgebied en functioneel toepassingsgebied van de standaard?
	Ja/Nee, omdat…
2.5.4 NL_int	[nieuw toegevoegd n.a.v. onderzoek verkorten procedure versiewijzigingen; zie h4] Wat doet de Nederlandse intermediair om het Nederlandse belang bij het beheer van de standaard voldoende te borgen?
	(Verwachting: de Nederlandse intermediair dient direct betrokken te zijn bij de ontwikkelingen, bijvoorbeeld door een lidmaatschap van de internationale beheerorganisatie en/ of gerelateerde community om daarmee invloed uit te oefenen op de standaard)
2.5.5 UB	Is het standaardisatieproces van de standaardisatieorganisatie zodanig goed geregeld dat het Forum zich kan onthouden van aanvullende toetsing bij de aanmelding van een nieuwe versie van de standaard?
	Ja/Nee, (graag inzicht geven in de partijen die zijn vertegenwoordigd)
2.5.5 NL_int	[nieuw toegevoegd n.a.v. onderzoek verkorten procedure versiewijzigingen; zie h4] Wat is de rol van de internationale standaardisatieorganisatie, wat is de rol van de Nederlandse intermediair en hoe versterken deze elkaar?
	(Verwachting: Transparantie over de inrichting van internationale standaardisatieorganisatie in het beheerproces en de borging van Nederlandse belangen door de Nederlandse intermediair)

2.6	Is er adoptieondersteuning voor de standaard?
2.6.1 UB	Is er een toegankelijk aanspreekpunt of organisatie waar meer informatie over de standaard is te vinden en valt op te vragen?
	Ja/Nee, (graag een verwijzing naar welke organisatie dit betreft)
2.6.1 NL_int	[nieuw toegevoegd n.a.v. onderzoek verkorten procedure versiewijzigingen; zie h4] Is er een toegankelijk nationaal aanspreekpunt of organisatie?
	Ja/Nee, (graag duidelijkheid geven over waar een gebruiker moet zijn met een inhoudelijke vraag. Verwachting is dat Nederlandse gebruikers niet doorverwezen worden naar internationale beheerorganisaties)
2.6.2 UB	Wordt er ondersteuning gegeven in de adoptie en de implementatie van de standaard?
	Ja/Nee, (graag een verwijzing toevoegen waar dit uit blijkt)
2.6.2 NL_int	[nieuw toegevoegd n.a.v. onderzoek verkorten procedure versiewijzigingen; zie h4] Wordt er vanuit een Nederlandse organisatie ondersteuning gegeven in de adoptie en de implementatie van de standaard?
	(Verwachting: De Nederlandse intermediair moet er voor zorgen dat de standaard bruikaar is in Nederland. Vertaling kan daar een uiting van zijn)

3. Inhoudelijk criterium: Draagvlak

Criterium: Aanbieders en gebruikers hebben voldoende positieve ervaring met de standaard.

Vragen:

3.1	Bestaat er voldoende marktondersteuning voor de standaard?
3.1.1	Bieden meerdere leveranciers ondersteuning voor de standaard?
	Ja/Nee, (graag enkele voorbeelden toevoegen)
3.1.2	Kan een gebruiker de conformiteit van de implementatie van de standaard (laten) toetsen?
	Ja/Nee, (indien ja, graag aangeven waar en hoe deze toetsing mogelijk is)
3.1.3	Draagt de standaard voldoende bij aan interoperabiliteit zonder dat aanvullende standaardisatieafspraken (zoals lokale profielen) noodzakelijk zijn?
	Ja/Nee, omdat…
3.1.4	Zijn er profielen of voorbeeldimplementaties van de standaard aanwezig en zijn deze vrij te gebruiken?
	Ja / Nee, waar zijn deze te vinden.

3.2	Kan de standaard rekenen op voldoende draagvlak?
3.2.1	Staan de belangrijkste stakeholders vanuit de overheid voor deze standaard achter de adoptie van de standaard?
	Ja/Nee, (graag inzichtelijk maken welke organisaties het betreft)
3.2.2	Staan de overheidsorganisaties die daadwerkelijk worden geraakt door een mogelijke verplichting van de standaard achter het gebruik van de standaard?
	Ja/Nee, (graag inzichtelijk maken welke organisaties het betreft)
3.2.3	Wordt de aangemelde versie van de standaard binnen het organisatorische werkingsgebied door meerdere Nederlandse overheidsorganisaties gebruikt?
	Ja/Nee, (graag enkele voorbeelden toevoegen)
3.2.4	Wordt een vorige versie van de standaard binnen het organisatorische werkingsgebied door meerdere Nederlandse overheidsorganisaties gebruikt?
	Ja/Nee, (graag enkele voorbeelden toevoegen)
3.2.5	Is de aangemelde versie backwards compatible met eerdere versies van de standaard?
	Ja/Nee, omdat…
3.2.6	Zijn er voldoende positieve signalen over toekomstige gebruik van de standaard door (semi-)overheidsorganisaties, het bedrijfsleven en burgers?
	Ja/Nee, (graag aangeven waar dit uit blijkt)

4. Inhoudelijk criterium: Opname bevordert adoptie

Criterium: De opname op de lijst is een geschikt middel om de adoptie van de standaard te bevorderen.

Toelichting lijsten:

Met de lijst wil het Overheidsbrede Beleidsoverleg Digitale Overheid (OBDO) de adoptie van open standaarden bevorderen die voldoen aan de voorgaande criteria (open standaardisatieproces, toegevoegde waarde, draagvlak);
Met ‘pas toe of leg uit’ beoogt het OBDO dit soort standaarden verplichten als:
1. hun huidige adoptie binnen de (semi-)overheid beperkt is;
2. opname op de lijst bijdraagt aan de adoptie door te stimuleren o.b.v. het ‘pas toe of leg uit’-regime. (functie=stimuleren).
Met aanbevolen beoogt het OBDO dit soort standaarden aan te bevelen als:
1. hun huidige adoptie binnen de (semi-)overheid reeds hoog is;
2. Standaarden interoperabiliteit bevorderen maar waarvoor verplichting een te zwaar middel is.
3. opname op de lijst bijdraagt aan de adoptie door te informeren en daarmee onbedoelde afwijkende keuzes te voorkomen. (functie=informeren)

Vragen:

4.1	Opname op de lijst bevordert de adoptie van de standaard.
4.1.1	Is “pas toe of leg uit” het passende middel om de adoptie van de standaard binnen de (semi)overheid te bevorderen?
	Ja/Nee, omdat… (let op: het is of ‘pas toe of leg uit’ of gangbaar)
4.1.2	Is de status aanbevolen open standaard het passende middel om de adoptie van de standaard binnen de (semi)overheid te bevorderen?
	Ja/Nee, omdat… (let op: het is of ‘pas toe of leg uit’ of gangbaar)

Verzending

Als u het aanmeldingsformulier zo volledig mogelijk heeft ingevuld, dan kunt u deze

als bijlage versturen naar info@forumstandaardisatie.nl met als onderwerp: "Aanmelding standaard". Na ontvangst van het formulier ontvangt u binnen 5 dagen een ontvangstbevestiging per e-mail.

Hartelijk dank voor uw aanmelding.

Documentatie-type

documentatie

Verkorte versiewijzigingen-beheer lijst open standaarden 12 februari 2025

Content

Colofon

Samenvatting

1. Inleiding

1.1. Achtergrond

1.2. Aanleiding

1.3. Aanpak

1.3.1. Betrokken experts onderzoek

1.4. Leeswijzer

2. Onderzoek predicaat ‘uitstekend beheer’ voor een Nederlandse intermediair

2.1. Toelichting situatie

2.2. Analyse

2.2.1. Toegevoegde waarde predicaat ‘uitstekend beheer’

2.2.2. Meerwaarde Nederlandse intermediair

2.2.3. Bestaande criteria voor het predicaat ‘uitstekend beheer’

Tweedeling

Regierol

2.2.4. Aanvullende criteria voor het predicaat ‘uitstekend beheer’

2.2.5. Hertoetsing

2.3. Implicaties voor toetsingsprocedure

2.3.1. Aanmelding

2.3.2. Aanvullingen bij toetsingscriteria

2.3.3. Additionele bevindingen

3. Onderzoek vereenvoudigen doorvoeren van kleine versiewijzigingen

3.1. Toelichting situatie

3.2. Indeling voor het typeren van versiewijzigingen

3.2.1. Suggesties voor afwijkingen op de indeling

3.3. Bepaling type wijziging

3.3.1. Indicatoren voor het bepalen type wijziging

Backward compatibility

Verplichtend karakter van wijziging

Impact

3.3.2. Verschil tussen type standaarden

3.4. Implicaties voor de toetsingsprocedure

3.4.1. Suggesties voor inkorten toetsingsprocedure

Patch (x.y.Z-wijziging)

Minor wijziging (x.Y.z-wijziging)

Major wijziging (X.y.z-wijziging)

3.5. Maximum versiewijzigingen

3.6. Additionele bevindingen

4. Vertaling inzichten onderzoeken naar toetsingsprocedure

4.1. Vertaling inzichten onderzoek predicaat ‘uitstekend beheer’ voor een Nederlandse intermediair naar toetsingsprocedure Forum Standaardisatie

4.1.1. Toelichting Uitstekend beheer voor Nederlandse intermediair (Erkend Nederlands Intermediair) op de Forum Standaardisatie website

4.1.2. Toelichting Uitstekend beheer voor Nederlandse intermediair (Erkend Nederlands Intermediair) op het aanmeldformulier

Aanmeldformulier: nieuwe versie van een standaard (bij status Uitstekend Beheer)

Aanmeldformulier nieuwe standaard

4.1.3. Aanpassingen aanmeldformulier voor uitstekend beheer voor Nederlandse intermediair op aanmeldformulieren

4.2. Vertaling inzichten onderzoek vereenvoudigen doorvoeren van kleine versiewijzigingen

4.2.1. Aanpassingen aanmeldformulier voor vereenvoudigen versiewijzigingen

4.2.2. Aanpassingen toetsingsprocedure voor vereenvoudigen versiewijzigingen

Minor wijziging (x.Y-wijziging)

Major wijziging (X.y-wijziging)

4.2.3. Aanpassing mandaat Forum Standaardisatie

5. Bijlage

Bijlage 1 – Begrippenlijst

Bijlage 2 - Criteria voor predicaat uitstekend beheer

Bijlage 3 - Analyse bestaand versiebeleid

5.3.1. BOMOS over versiebeheer

5.3.2. Versiebeheer bij Digitaal Vlaanderen

5.3.4. Versiebeheer bij SETU

5.3.5. Versiebeheer bij Geonovum

Proces voor X en Y wijzigingen

Proces voor Z wijzigingen

Bijlage 4 – Bestaande toetsingsprocedure versiewijziging standaard

Bijlage 5 – Concept nieuwe versie aanmeldformulier nieuwe standaard

Documentatie-type