‘Standaardisatie leidt tot beter en goedkoper bouwen’

De bouwwereld heeft veel te winnen bij standaardisatie van processen en artikelen. Snelle en open communicatie tussen alle partijen die bij een bouwproces betrokken zijn, leidt tot besparingen in tijd en geld. Andere winstpunten: minder faalkosten en een eindproduct dat beter aansluit bij de wensen van de opdrachtgever. Brancheorganisatie Bouwend Nederland doet er daarom alles aan om bouwbedrijven hierbij te ondersteunen.

Wat, hoe en waar direct zichtbaar

Stel, er moet een nieuw kantoorpand worden gebouwd. Opdrachtgever, architect, aannemer, installateurs – allemaal leveren ze hun gegevens aan. Maar waar voorheen alle platte tekeningen naast elkaar lagen, worden die steeds vaker driedimensionaal samengevoegd in het Bouw Informatie Model (BIM).

Zo wordt direct zichtbaar als bijvoorbeeld een rioolbuis door een funderingsbalk blijkt te lopen. En waar dat voorheen leidde tot een vertraging van zeker een paar weken, wordt zoiets nu meteen in de planfase opgelost. “Maar er is nog veel meer mogelijk”, vertelt Joppe Duindam, die binnen Bouwend Nederland verantwoordelijk is voor ICT in de bouw. “Bij het invoeren van wijzigingen, bijvoorbeeld het verzetten van binnenwandjes, wordt met BIM meteen zichtbaar wat de gevolgen zijn voor het ventilatiesysteem.”

Samenhangend stelsel

Standaardisering is zó’n ingrijpend proces, dat een bouwbedrijf of een bouwketen er niet zomaar individueel mee aan de slag gaat. Het vraagt om een samenhangend stelsel dat aansluit bij ontwikkelingen binnen de overheid. Bouwend Nederland is dan ook lid van de Bouw Informatie Raad (BIR).

Samen met het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, ingenieurs, installateurs en opdrachtgevers worden de open standaarden op een hoger niveau getild en vastgelegd in regel- en wetgeving. Doel is te komen tot een stelsel waardoor het overbrengen van informatie geen extra kosten meer met zich mee brengt. Dit artikel gaat in op twee belangrijke digitaliseringsslagen in de bouw: het Bouw Informatie Model (BIM) en elektronisch factureren.

Beter samenwerken

BIM draait om beter samenwerken tussen bouwpartners door integraal beheer van bouwwerkinformatie. Van ontwerpfase tot beheerfase. Tijdens de complete levenscyclus van een bouwwerk maakt BIM alle relevante informatie toegankelijk. En razendsnelle ontwikkelingen in techniek en internet maken dat BIM straks bijvoorbeeld ook de basis is voor slimme gebouwen. “Dan gaat een storingsmonteur vanzelfsprekend op pad met de juiste spullen. Of nog beter: dan geven sensoren aan wanneer iets kapot dreigt te gaan, zodat er een preventieve reparatie kan plaatsvinden.”

BIM begon als tool bij de ontwerpfase voor met name 3D-tekeningen. De afgelopen jaren is dat uitgemond in een gebouwdossier met up-to-date informatie voor de hele levensloop van een bouwwerk.

Hieronder liggen ongeveer twaalf standaarden die ieder verantwoordelijk zijn voor een verschillend onderdeel. Dat geeft niet alleen bouwpartijen, maar ook gebruikers en eigenaren informatie over de gebruikte materialen, afmetingen en dergelijke. Handig bij onderhoud, maar ook in geval van herbestemming of sloop. Naast ontwerpers werken daardoor nu steeds meer partijen in de bouw met BIM, zoals opdrachtgevers, architecten, ingenieursbureaus, bouwbedrijven, installateurs en toeleveranciers. En ook het mkb en kleinere opdrachtgevers zetten BIM steeds meer in.

Cultuuromslag

Of het nu een kantoor, een woning of een snelweg betreft, de mogelijkheden en toepassingen van BIM zijn groot. Maar het delen van informatie is cruciaal, standaardisering een belangrijke voorwaarde. Duindam: “Voor bouwbedrijven leidt standaardisering tot besparingen en bovendien tot minder fouten bij de oplevering.

BIM zorgt ervoor dat veel meer tijd wordt geïnvesteerd in de ontwerpfase. Dat leidt tot een tijdsbesparing van 20 tot 50 procent in de uitvoering. Maar er is ook een maatschappelijk effect: de overheid is een belangrijke opdrachtgever in de bouw. Als bouwen goedkoper wordt, is er meer geld voor kwaliteit. Nederland kan er mooier van worden.” Open standaarden zijn cruciaal voor het delen van de informatie in de goederen-, informatie- en financiële stromen in de bouw. Het is belangrijk dat systemen van verschillende herkomst dezelfde taal spreken.

De impact is evident. Maar de toepassing vraagt veel coördinatie, zowel tussen bedrijven als binnen de organisaties. “Vroeger was er één partij die het ontwerp maakte, de ander voerde het uit. Nu is het model de centrale plek waar alle informatie samenkomt. Plus daarbij nog alle informatie over planningen, administratie en dergelijke. Het is een hele kunst om al deze informatie op elkaar af te stemmen”, zegt Duindam.Op organisatieniveau betekent het werken met BIM een regelrechte cultuuromslag.

"Het gaat niet alleen over het aanschaffen van software, maar ook over het opleiden van medewerkers. En het vraagt echt om een andere werkwijze binnen je bedrijf. De werkvoorbereider werkt niet meer in Excel, maar in het model. De uitvoerder op de bouwplaats loopt nu met een tablet.”

Modern bedrijf

Informatie-uitwisseling en standaardisering hebben in de bouw, misschien juist als gevolg van de crisis, de afgelopen jaren een flinke vlucht genomen. Aanvankelijk bleven bouwbedrijven achter in vergelijking met andere sectoren. Die achterstand zijn ze nu flink aan het inlopen. Het gebruik van BIM groeit bijvoorbeeld nog steeds. Zeker de meeste grote en middelgrote bouwbedrijven zijn inmiddels gewend om te werken met BIM. Duindam: “Het werkt stimulerend dat grote opdrachtgevers, zoals Rijkswaterstaat en ProRail, de markt expliciet om open standaarden vragen bij hun opdrachtverlening. En ook net-afgestudeerden gaan liever aan de slag bij een modern bedrijf dat digitaal georiënteerd is.” Naast BIM leiden ook initiatieven als elektronisch factureren en SALES ertoe dat dienstverlening verbetert en kosten worden verlaagd.

17 euro per factuur besparen

Bouwend Nederland was een van de initiatiefnemers van SALES, een standaard voor elektronische inkoop in de bouw- en installatiesector. Een paar jaar geleden sloegen de bouw- en installatiebranches hiervoor de handen ineen en werd Ketenstandaard bouw en installatie opgericht. Duindam: “Deze open standaard voor aannemers en leveranciers vervangt alle papierstromen. Met de onafhankelijke berichtenstandaard kunnen bedrijven efficiënt en foutloos berichten uitwisselen tussen hun computersystemen. Denk aan offertes, prijslijsten, condities, productgegevens, orders, opdrachten, orderbevestigingen, pakbonnen en facturen.”Inmiddels maken zo’n duizend partijen in de bouw, zoals bouwers, leveranciers van materialen, softwarehuizen en fabrikanten, gebruik van deze standaard. “Invoering vereist vaak dat er meer gestructureerd wordt gewerkt. En binnen de organisatie moet er ruimte worden vrijgemaakt. Maar het is de moeite waard, realiseren zich gelukkig steeds meer partijen.” Het verwerken van een inkoopfactuur kost gemiddeld 25 euro, rekende Duindam ooit eens uit. Hierin zit alles, van het kopen van briefpapier en het opplakken van de postzegel, tot en met het openmaken van de postzakken en verwerken van de factuur door zender en ontvanger. Mits processen voorspoedig en foutloos verlopen. “Dat bedrag kan met elektronisch factureren worden teruggebracht naar 8 euro per factuur. Dat betekent een gemiddelde kostenbesparing van 17 euro per factuur. Samen met een bank hebben we berekend dat er in de bouw op jaarbasis 18 miljoen facturen rondgaan. Dat betekent dat deze sector met elektronisch factureren jaarlijks maar liefst ruim 300 miljoen euro bespaart.”

Kost gaat voor de baat

Duindam is hoopvol over de toekomst van standaardisering in de bouw. “Kijk alleen al naar de baten van SALES. We kunnen helaas lang niet alles meten wat met die standaard in de sector wordt bespaard. Wel weten we zeker dat er via een centraal platform in 2017 meer dan 300 duizend elektronische facturen worden uitgewisseld. Als we ervan uitgaan dat zij per factuur 17 euro besparen, betekent dat in onze sector alleen al op dit gebied jaarlijks meer dan 5 miljoen euro wordt bespaard. Elektronische facturen vormen slechts een klein deel van de transacties in het inkoopproces en de aantallen zullen alleen maar toenemen.”Hoewel de businesscase overduidelijk is, waren veel bedrijven in de bouwsector aanvankelijk terughoudend bij het introduceren van de beschikbare standaarden. Duindam: “Dat begrijp ik wel. Het introduceren van een standaard kost nu eenmaal tijd, geld en inspanning. De baten zijn groot, maar de kosten moeten wel eerst worden gemaakt.”

Sectorbrede realisatie

Foutloze informatie-uitwisseling is cruciaal voor de bouwsector. Bouwend Nederland ondersteunt haar leden daarom op verschillende manieren, zodat zij ICT als strategisch middel optimaal kunnen inzetten. Waar barrières zijn, zet Bouwend Nederland zich in om deze weg te nemen. Met het accent op die gebieden waar individuele bedrijven elkaar nodig hebben om tot de gewenste resultaten te komen en er een rol is voor de brancheorganisatie om hen te verenigen.

Zo neemt Bouwend Nederland het initiatief als het gaat om standaardisering en uitwisselbaarheid van informatie. De brancheorganisatie beschouwt digitalisering als een continue proces, dat uiteindelijk moet leiden tot beter, sneller, slimmer en goedkoper bouwen.