Oplegnotitie onderzoek doorontwikkeling lijsten

Vergadering: Forum Standaardisatie, 20 april 2022

Agendpunt: 4C

Documentnummer: FS-20220420.4C

Bijlage: Onderzoek doorontwikkeling lijsten met verplichte en aanbevolen standaarden

Rechten: CC0 publieke domein verklaring

Van het Forum Standaardisatie wordt gevraagd

Wij vragen het Forum Standaardisatie:

1. Kennis te nemen van het ‘Onderzoek doorontwikkeling lijsten met verplichte en aanbevolen standaarden’.
2. De aanbevelingen in deze oplegnotitie te bespreken, en waar akkoord, over te nemen.

Toelichting

De huidige structuur van de ‘pas toe of leg uit-lijst’ en ‘lijst van aanbevolen standaarden is inmiddels ruim 14 jaar oud. De steeds verdergaande digitalisering geeft aanleiding om te kijken naar de mogelijkheden voor doorontwikkeling van de lijsten, zonder daarbij te raken aan de basis van het instellingsbesluit van het Forum.

In de periode augustus - december 2022 interviewde Paul Dam ongeveer 25 stakeholders over deze lijsten. In de decembervergadering van 2021 heeft hij de eerste resultaten van dit onderzoek gepresenteerd. Naar aanleiding daarvan is er gelegenheid geweest commentaar in te sturen en heeft er nog een sessie plaatsgehad met de Stuurgroep Open Standaarden. Het uiteindelijke resultaat van het onderzoek vindt u bijgaand. Tijdens deze vergadering wisselen wij graag met u van gedachten over de vervolgstappen.

Belangrijkste conclusies en aanbevelingen uit het onderzoek

• De lijsten genieten aanzien onder de gebruikers (voornamelijk architecten) en zijn nog altijd een belangrijk instrument voor standaardisatie, ter ondersteuning van de digitale overheid.
• Een clustering van standaarden naar onderwerpen maakt het mogelijk om relevanter te communiceren over de standaarden. Op dit moment worden de standaarden geordend volgens een thematische clustering. Uit het in 2021 uitgevoerde UX (User Experience) onderzoek van onze website bleek dat deze clustering niet altijd voldoet. In lijn met de conclusies uit het onderzoek van Paul Dam adviseren wij de wijze van clustering nader te onderzoeken, en in elk geval over de beide lijsten heen in te stellen.
• De grote hoeveelheid de facto-standaarden op de ‘lijst van aanbevolen standaarden’ belemmert het beeld van gebruikers. Daarom adviseren wij om de facto-standaarden in een apart cluster van de ‘lijst van aanbevolen standaarden’ onder te brengen, zodat zij wel hun status behouden, maar niet op de voorgrond treden.
• Een aantal standaarden op de ‘lijst van aanbevolen standaarden’ is niet (meer) relevant of actief. Op basis van het onderzoek van Paul Dam adviseren wij de lijst aanbevolen standaarden actief te onderhouden en standaarden, waarvoor geen noodzaak (meer) bestaat te schrappen, uiteraard volgens de gebruikelijke procedures.
• In de Forumvergadering van september 2021 pleitte Theo Peters ervoor om ook best practices, baselines en normenkaders, die bijdragen aan betrouwbare gegevensuitwisseling de status ‘aanbevolen’ te geven. Het onderzoek van Paul Dam onderschrijft dit advies om ‘andersoortige standaarden’  in een apart cluster van de ‘lijst van aanbevolen standaarden’ op te nemen. Wij vragen het Forum Standaardisatie om dit advies over te nemen.
• De Monitors Open Standaarden laten jaar op jaar zien dat het ‘leg uit’ deel van de ‘pas toe of leg uit’ verplichting nooit nagekomen wordt. Wij adviseren te onderzoeken hoe organisaties laagdrempeliger het ‘leg uit’-deel van het ‘pas toe of leg uit’-principe kunnen nakomen. Is het mogelijk dat het Forum een ‘leg uit’-register faciliteert?
• Tenslotte onderschrijven wij het advies uit het onderzoek van Paul Dam om te onderzoeken of, en hoe, escalatie ingezet kan worden bij het consequent niet toepassen van de verplichte standaarden door een organisatie, groep organisaties of gremium.

De onderzoeksvragen

Het onderzoek van Paul Dam richtte zich op de volgende vragen, geformuleerd door Bureau Forum Standaardisatie:

• De huidige lijst van aanbevolen standaarden is vrij technisch en bevat rijp en groen door elkaar. Hoe kunnen wij meer structuur in deze lijst aanbrengen?
• Uit het Knelpuntenonderzoek bleek dat het maatschappelijk nut van een bepaalde standaard duidelijker zou moeten zijn. Is deze conclusie relevant voor de doorontwikkeling van de lijsten, en zo ja, op welke wijze kan hieraan invulling gegeven worden?
• Zijn de ‘pas toe of leg uit-lijst’ en de ‘lijst van aanbevolen standaarden’, die voornamelijk door architecten gebruikt worden, ook voldoende bruikbaar voor de besluitvormende partij?
• Hoe gaan we om met sectorale standaarden, in samenhang met generieke.
• Bij standaarden, die op een profiel worden aangeboden, komt het profiel op de ‘pas toe of leg uit-lijst’, en de onderliggende standaarden op de ‘lijst van aanbevolen standaarden’. Zijn er wellicht betere manieren om met profielen om te gaan?
• Hoe om te gaan met de samenhang tussen standaarden, die deels op de ‘pas toe of leg uit-lijst’ staan en deels op de ‘lijst van aanbevolen standaarden’?
• Hoe gaan we om met de transitie van standaarden (zoals van StUF naar API)?
• Moet er op de ‘lijst van aanbevolen standaarden’ ook ruimte zijn voor andersoortige standaarden, richtlijnen en principes, zoals bijvoorbeeld de FAIR data principes, Secure Software Development, de Data Pro Code? En eventueel op die manier de connectie met maatschappelijk nut van de standaarden explicieter worden gemaakt?