Rapportage Internationale Standaardisatie

Vergadering: Forum Standaardisatie 10 maart 2021

Agendapunt: 5

Documentnummer: FS-20210310.5A

Download hier de PDF versie van dit agendapunt. Wij kunnen de digitale toegankelijkheid van dit PDF bestand niet garanderen.

Dit is de management samenvatting van het onderzoek naar internationale standaardisatie, uitgevoerd door Verdonck, Klooster & Associates, NEN en Red Plume in opdracht van Forum Standaardisatie. Download hier de PDF versie van dit vergaderstuk. Wij kunnen de digitale toegankelijkheid van het PDF bestand niet garanderen.

Aanleiding, doel en scope van het onderzoek

Sinds 2014 wordt door de Europese Unie (EU) jaarlijks het Rolling Plan for ICT Standardisation gepubliceerd. Alle terreinen of onderwerpen waar de EU beleid voor maakt waar ICT-standaardisatie een rol bij speelt worden hierin beschreven. Dit vervangt de eerdere internationale overzichten van het Forum, maar geeft geen inzicht in de Nederlandse activiteiten en stakeholders. Daar is wel behoefte aan. Dit is de aanleiding voor het onderzoek naar Internationale standaardisatie. Het Forum heeft een combinatie van Verdonck, Klooster & Associates, NEN en Red Plume gevraagd dit onderzoek uit te voeren.

Het doel van het onderzoek is dat het Forum en haar stakeholders de internationale onderwerpen kunnen volgen ten behoeve van lijsten-procedures (o.a. ‘pas toe of leg uit’) en het agenderen of bemiddelen bij terreinen met knelpunten of kansen (zoals onvoldoende aanhaking Nederland).

Dit onderzoek geeft inzicht in de volgende onderzoeksonderwerpen en onderzoeksvragen:

1. Relevante internationale initiatieven in standaardisatie (organisaties, platforms, coalities).
2. Relevante standaardisatieontwikkelingen (nieuwe producten, nieuwe releases).
3. Geldende internationale afspraken (wet- en regelgeving, EU-beleid en de facto standaarden).
4. Impact van internationale standaardisatieontwikkelingen- en afspraken voor Nederland.
5. Stakeholders in Nederland die een rol spelen bij internationale standaardisatie initiatieven.
6. Governance in Nederland (wie participeert en wie is verantwoordelijk of neemt verantwoordelijkheid voor het standaardisatie initiatief).

Het Rolling Plan is als basis genomen voor het onderzoek, in de uitwerking is ook gekeken naar bredere internationale ontwikkelingen. Er zijn 20 thema’s uitgewerkt en zoveel mogelijk geanalyseerd, binnen de mogelijkheden van een brede benadering. De beschrijving van de 20 thema's vormt feitelijk de kern van dit onderzoek en de thema’s zijn in de bijlagen zelfstandig leesbaar.

Beeld in het kort

Standaarden worden opgesteld op nationaal, Europees en/of internationaal niveau. Daarbij wordt op alle niveaus een onderscheid gemaakt tussen formele en niet-formele standaardisatie organisaties. De uitwerking van de thema’s laat een complex Europees netwerk aan actoren en activiteiten op het gebied van standaardisatie zien waarbij richting, samenhang en sturing nog de nodige aandacht vraagt. 

Er zijn relatief nieuwe innovatieve initiatieven in opkomt zoals digitale ethiek en AI en (Big) data waarbij ontwikkelingen als API’s, privacy-, security- en cloud by design een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de harmonisatie van standaardisatie. Steeds meer speelt publiek-private samenwerking daarbij als aanjager.

Voor een aantal thema’s lijkt Nederland nog niet optimaal aangehaakt te zijn. Op het merendeel van de thema’s is wel sprake van Nationale standaardisatieontwikkelingen. Daar waar reeds internationale standaarden zijn ontwikkeld en geïmplementeerd volgt Nederland deze ontwikkelingen. 

Nederlandse inbreng bij SDO’s NEN, CEN, ISO is georganiseerd via commissies. Met name de afwezigheid van decentrale overheden is daarbij opmerkelijk. Standaardisatie is sterk per domein ingericht, waarbij sommige domeinen zeer actief zijn (Smart mobility) anderen minder (Smart cities). Departementen zijn gericht op hun eigen sectorale domein en zoeken elkaar nog weinig op als het gaat om integrale afstemming en verbinding.

Conclusies en aanbevelingen

Wij zien twee centrale handelingsperspectieven voor het Forum: signaleren waar Nederland beperkt is aangehaakt of waar kansen liggen en eigen initiatieven voor lijsten-procedures organiseren of anderszins activiteiten aanjagen.

Strategische sturing op standaardisatie

In de loop der jaren is de organisatie van de standaardisatie uitgegroeid tot een (zeer) complex geheel. Hoewel de specifieke actoren en projecten in het algemeen goed functioneren en elkaar vinden, ontbreekt het in Europese landen volgens een EC-studie (ETSI, 2019) aan richting, samenhang en sturing. Wij zien ook in Nederland veel sectorale initiatieven en beperkt sector-overstijgende en gemeenschappelijke standaardisatie initiatieven. Dezelfde EC-studie roept op om a) meer beleidsmatige prioriteit te leggen bij standaardisatie, b) standaardisatie beter te verbinden met economische en maatschappelijke doelen, en c) om meer vanuit een overkoepelende visie te opereren in plaats vanuit silo's en eigen sectoren. Het beeld uit deze analyse over het grote aantal sectorale en vaak op zichzelf staande initiatieven, alsmede het complexe veld van stakeholders en de governance in Nederland bevestigt de conclusies van de internationale EC-studie.

Aanbeveling

Het Forum kan door het actief zitting te nemen aan tafels die een bijdrage leveren aan het door het ministerie van BZK te ontwikkelen Meerjarenprogramma Infrastructuur Digitale overheid (MIDO) aandacht vragen voor a) beleidsmatige prioriteit bij standaardisatie, b) standaardisatie verbinden met economische en maatschappelijke doelen, en c) meer vanuit een overkoepelende visie opereren. (Zie voor het MIDO Kamerbrief BZK over onderzoek Governance OBDO en doorbelasting GDI 13 juli 2020).

Versterken publiek-private samenwerking

Op verschillende thema’s zijn publiek-private samenwerkingen ontstaan die tot innovatie leiden in de vorm van multistakeholder platforms. Voorbeelden zijn Cloud Computing, e-Procurement – pre- and post award, Smart mobility en Electronic identification and trust services including e-signatures.

Aanbeveling

Het Forum kan actief een bijdrage leveren door zitting te nemen in de bestaande multistakeholder platforms. Kijk daarbij naar best-practices, zoals Connekt bij Smart mobility. 

Nieuwe accenten initiatieven standaardisatie

De komende jaren zullen de nieuwe thema’s zoals Digitale ethiek (Big) data en AI grote grote impact hebben op standaardisatie. Daarnaast vragen de vele innovatieve ontwikkelingen op het gebied van het toepassen van API’s en privacy-, security- en cloud by design continu aandacht vanuit standaardisatie.

Aanbeveling

Het Forum kan zorgen dat ze volwaardig gesprekspartner is voor haar stakeholders op deze onderwerpen. Waar nodig zal het Forum haar expertise moeten aanvullen dan wel uitbreiden. Tevens kan het Forum actief op zoek gaan naar standaarden die zich lenen voor de lijsten-procedure.

Thema’s waar Nederland internationaal niet optimaal is aangehaakt

Er zijn een paar thema’s waarbij Nederland nog niet optimaal aangehaakt lijkt te zijn bij de internationale ontwikkelingen. Voorbeelden zijn Cloud computing, Smart cities and communities/technologies and services for smart and efficient energy use alsmede Water Management Digitisation. 

Aanbeveling

Het Forum kan de departementen die voor deze onderwerpen beleidsverantwoordelijkheid dragen actief benaderen en ondersteunen bij het vormgeven van de Nederlandse inbreng in de Europese gremia die reeds actief zijn op deze gebieden.