Advies leveranciersbetrokkenheid 16 april 2025

Vergadering: Forum Standaardisatie woensdag 16 april 2025

Agendapunt: 5A

Documentnummer:  FS-20250416.5A

Rechten: CC0 publieke domeinverklaring

1. Advies

Het Forum Standaardisatie wordt gevraagd om:

akkoord te gaan met het voorstel om leveranciersbetrokkenheid te vergroten door het uitzetten van onderstaande gerichte acties met als doel om de adoptiegraad van open standaarden te verhogen. Deze acties worden opgenomen in het werkplan 2025.

Anton Grootendorst is portefeuillehouder binnen het Forum Standaardisatie. 

1. Lanceren van een strategisch partnerschap met leveranciers
   Het Forum Standaardisatie start een programma voor leveranciersbetrokkenheid, gericht op het versterken van de samenwerking tussen marktpartijen en de overheid. Dit programma heeft als doel leveranciers actief te ondersteunen en te stimuleren bij de adoptie en toepassing van open standaarden.
2. Verspreiden van kennis en inzichten
   Het Forum Standaardisatie maakt nadere afspraken met beheerders van de standaarden over de betrokkenheid van leveranciers bij standaardisatieprocessen. Hierbij wordt bijzondere aandacht besteed aan compliance-voorzieningen en testbeds, die tot nu toe niet nadrukkelijk zijn meegenomen in de adoptiestrategie. Ook in de procedures voor toetsingen en evaluaties van open standaarden zal meer aandacht zijn voor deze aspecten.
3. Versterken van de opdrachtgevende rol van de overheid
   Er wordt meer ingezet op communicatie en ondersteuning van zowel eindgebruikers als leveranciers bij inkoop- en aanbestedingsprocessen. Dit zorgt ervoor dat open standaarden explicieter en specifieker worden uitgevraagd en toegepast in overheidsopdrachten, wat leidt tot bredere implementatie en naleving.

Toelichting

De adoptie van open standaarden blijft achter hetgeen de interoperabiliteit, leveranciersonafhankelijkheid en duurzame gegevensopslag niet ten goede komt. Dit advies richt zich op het vraagstuk van leveranciersonafhankelijkheid. Een gestructureerde aanpak voor leveranciersbetrokkenheid kan bijdragen aan een bredere en snellere adoptie van open standaarden. Op basis van dit advies wordt u gevraagd een besluit te nemen over het vervolg. Wij lichten toe waarom dit noodzakelijk is en welke maatregelen effectief kunnen zijn om leveranciers actiever te betrekken bij implementatie en (door)ontwikkeling van open standaarden.

Van terughoudende adoptie naar gezamenlijke verantwoordelijkheid

In de afgelopen jaren is gebleken dat de adoptie van open standaarden binnen de overheid achterblijft bij de verwachtingen. Een belangrijke oorzaak hiervan is de beperkte betrokkenheid van leveranciers bij de implementatie en toepassing van deze standaarden. Waar opdrachtgevers binnen de overheid open standaarden verplicht stellen, blijkt in de praktijk dat leveranciers niet altijd over de juiste prikkels of ondersteuning beschikken om deze standaarden effectief door te voeren. Dit heeft geleid tot fragmentatie, extra kosten en een gebrek aan interoperabiliteit tussen systemen. Opdracht gevende organisatie dragen altijd zorg voor de uitvraag van de juiste (architectuur) principes en standaarden. 

Een brede verkenning onder stakeholders

Om deze problematiek beter te begrijpen, is een groot aantal  relevante stakeholders geraadpleegd. Door middel van gesprekken is onderzocht waarom men denkt dat leveranciers achterblijven in de adoptie en welke barrières zij ervaren. Hieruit kwam naar voren dat opdrachtgevers vaak onvoldoende sturing geven en dat leveranciers niet altijd de urgentie voelen om standaarden proactief te implementeren. Daarnaast bleek dat er behoefte is aan meer kennisdeling en duidelijkheid over de verantwoordelijkheden van zowel leveranciers als opdrachtgevers binnen het standaardisatieproces.

Lessen uit de studiereis en de ‘benen op tafel’-sessie

Tijdens de studiereis van 4 december 2024 hebben we discussie gevoerd hoe we willen omgaan met leveranciersbetrokkenheid bij standaardisatie. Hieruit kwam naar voren dat succesvolle adoptie van standaarden vaak gepaard gaat met een actieve dialoog tussen overheid en marktpartijen. De lessen uit de studiereis vormden de aanleiding voor een ‘benen op tafel’-sessie, waarin open werd besproken welke gezamenlijke stappen nodig zijn om de adoptie te versnellen. Hier werd erkend dat het niet alleen aan leveranciers ligt, maar dat ook overheidsopdrachtgevers een cruciale rol spelen in het stellen van duidelijke eisen en het creëren van een gelijk speelveld.

Aansluiting bij de Nationale Digitaliseringsstrategie (NDS)

Een belangrijk moment in dit traject was de bespreking van deze inzichten binnen de context van de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS). Hier werd opnieuw benadrukt dat opdrachtgeverschap binnen de overheid een sleutelrol speelt ook bij de adoptie van standaarden. Zonder duidelijke regie en heldere kaders blijven standaarden vrijblijvend en ontbreekt de noodzakelijke structurele implementatie. Dit vraagt om een hernieuwde aanpak, waarin zowel overheid als leveranciers gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor een toekomstbestendig digitaal ecosysteem.

Met deze inzichten in het achterhoofd is het tijd om concreet te werken aan een effectieve aanpak voor leveranciersbetrokkenheid. In het vervolg van dit advies doen we daarom aanbevelingen om deze betrokkenheid structureel te verbeteren en daarmee de adoptie van open standaarden te versnellen.